Bu hafta tarihimizde çok önemli bir olayı konuşacağız. Bu olay Yeniçeri ocağının kaldırılmasıdır. Bu olay sadece bir askeri ocağın kapatılması değildir. Başka toplumsal boyutları da vardır. Şimdi bunlardan bahsedelim.
Yeniçeri Ocağı 1361 yılında 1.Murat tarafından kurulmuştur. Balkanlardan devşirilen Hristiyan gençlerden oluşmaktadır. Bu gençler önce Türk kültürünü ve Türkçeyi öğrenmeleri için Anadolu’daki Bektaşi tekkelerine gönderilirdi. Burada hem Türk kültürünü hem de Bektaşiliği öğrenirlerdi. Çünkü Yeniçeri ocağını Abdal Musa kurmuş ve ocak Bektaşiliğe bağlanmıştır. Yani Yeniçeri ocağı Bektaşidir. Seferlere ordunun yanında Bektaşi babaları da çıkardı. Her sefer öncesi Hacıbektaş’taki tekkeye gidilir ve oranın ziyaretinden sonra sefere çıkılırdı. Yine Yeniçeri kışlalarında Bektaşi babaları da otururdu. Yeniçerilerin evlenmeleri yasaktı. Kışlalarda otururlar ve 3 ayda bir maaş alırlardı. Ocak kurulduktan sonra dünyanın savaş makinası oldu. Ocağın felsefesi Gaziyanı Rum teşkilatının felsefesi idi. Yeniçerilerin idol kahramanları Hz.Ali idi ve ocağın flamalarında Zülfikar kılıcı bulunurdu. Osmanlı bu ocak ile üç kıtaya yayıldı.
Fakat Mısır’ın alınmasından sonra Yavuz Sultan Selim’in devleti Sünni çizgiye çekmesi ile devlette Kadızadeler denilen Eşari zihniyet egemen oldu. Bu düşünce her türlü gelişmeye kapalı idi. Dolayısıyla devlet skolastik zihniyete bürünmeye başladı.1581 yılında İstanbul’da gözlem kulesi topa tutularak yıkıldı. Ocak tüm bu engellemelere rağmen ocak görevini yerine getirdi.
Bu arada Avrupa coğrafi keşifler ile gelişmeye başlamıştı. Yeni buluşlar yapılıyordu. Osmanlı’daki Eşari zihniyeti ise tüm bunları ret ediyordu. Sonuçta 1699 yılındaki Karlofça antlaşması ile Osmanlı ilk defa toprak kaybetti. Böylece devşirme alınan toprakların bir kısmı elden çıktı.18. yüzyılda toprak kaybı devam etti. Bunun sonucunda Yeniçeri ocağının asker kaynağı olan topraklar daraldı ve bunun yerine İstanbul ve Anadolu’dan da asker alınmaya başlandı. Eski usuller kaldırıldı. Bu durum ocağın gerilemesine neden oldu.
1774 yılı Karlofça antlaşmasından sonra Osmanlı Avrupa’daki yeniliklere ayak uydurabilmek için yeni bir düzen kurmaya niyetlendi. Bu yeni düzene Nizamı Cedit adı verilir. 3. Selim bunun için ocağa dokunmadan yeni bir ordu kurdu. Sekbanı Cedit denilen bu ordunun askerlerine ceket pantolon ve Fransız beresi giydirdi. Bu durumu gören Eşari ulema hemen tepki verdi ve ocağı kışkırtarak 3.Selim’i tahttan indirdi. Yerine ayanlar tarafından 2.Mahmut getirildi. Ulema 2.Mahmut’a karşıda ocağı kışkırttı yeniçerileri Rusçuk ayanı Alemdar Mustafa Paşa durdurdu. 2.Mahmut’ta yeniçerilerin Alemdar’ı yok etmesine karışmadı.2.Mahmut ulema ile görüşerek onların desteğini aldı. Çeşitli tarikatlardan oluşan ulema projeye destek verdi. Özellikle Nakşibendi tarikatı büyük destek verdi. 15.Haziran.1826 yılında Yeniçeri kışlaları kuşatıldı ve top atışları ile kışlalar yerle bir edildi. Yakalanan tüm yeniçeriler öldürüldü. Kaçanlar takip edildi. Belgrat ormanlarına saklanan yeniçerilerin öldürülmesi için ormanlar yakıldı. Yeniçeri mezarları talan edildi. Yeniçerilere ait ne varsa yok edilmek istendi. Kışlaları yıkıldı. Böylece Osmanlı’nın yüz akı olup 360 yıllık askeri teşkilat kaldırıldı. Yeniçeri ocağının kaldırılması yanında onların bağlı olduğu Bektaşi tekkeleri de kapatıldı. Eski tekkelerin başına sünni Nakşibendi şeyhler atandı. Hacıbektaş tekkesine atanan nakşi şeyh tekkeye 1834 yılında cami yaptı. Ocağın kapatılmasına ulema Vakayi Hayriye adını verdi. Yani hayırlı vaka. Mehter Marşı yasaklandı. Mehter Marşı Türkçü düşünceyi benimseyen Enver Paşa tarafından yeniden canlandırıldı.1913 yılında Sofya’da askeri ateşemiliter iken bir kıyafet balosunda Mustafa Kemal Yeniçeri kıyafeti giydi. Cumhuriyet döneminde de Mehter Marşı canlandırıldı.
Ocağın kapatılmasından sonra 2.Mahmut Asakir-i Mahsure-i Muhammediye isimli yeni bir ordu kurdu. Bu ordunun askerlerine ceket pantolon giydirdi ve başlarına Fas’tan getirilen kırmızı fes giydirdi. Ulema buna da karşı çıkarak 2.Mahmut’a “Gavur Padişah” dediler. Bu ordu Sünni esaslara göre düzenlenmişti. Osmanlı yenileşmeye tutucu Nakşi tarikatı ile başlamıştı. Ama Nakşiler yenilikçi değildi . Bundan dolayı arzu edilen başarı sağlanamadı. Osmanlı sürekli toprak kaybetti. Yeniçerilerin kıymeti 2.Meşrutiyet döneminde fark edildi ve Cumhuriyet döneminde onore edildiler. Tüm yeniçerilere rahmet diliyorum. Olay hayırlı olay değil hayırsız olaydır. Saygılarımla.
17.Haziran.2023
Sinan Kahyaoğlu
