Bir yasayı dağdaki çoban anlamıyorsa o ülkede adalet yoktur.
Bu nedenle yazımda hukuk terminolojisini mümkün olduğu kadar kullanmayarak son günlerde bana sıkça sorulan velâyet kavramını bu yazımda herkesin anlayabileceği bir üslupla anlatmaya çalışacağım.
Velayet kavramı hak ve ödevleri içerir. Hak ve ödevler, anne ve babaya verilmiştir. Anne veya babadan birinin ölümü üzerine hak ve ödevler diğerine geçer.
Velâyetin birtakım nedenlerle kaldırılması durumunda vesayet işlemeye başlar.
Velâyet hakkının anne ve babaya verilmesi velayeti vesayetten ayıran en belirgin farktır.
Türk Medeni Kanunu’nun 335 maddesinde “Ergin olmayan çocuk, ana ve babasının velâyeti altındadır. Yasal sebep olmadıkça velâyet ana ve babadan alınamaz. Hâkim vasi atanmasına gerek görmedikçe, kısıtlanan ergin çocuklar da ana ve babasının velâyeti altında kalır. ” hükmü yer almaktadır. Yasada ergin olan ve ergin olmayan terimleri geçmektedir. TMK 11. Maddesi “Erginlik onsekiz yaşın doldurulmasıyla başlar. Evlenmek kişiyi ergin kılar.” denilmektedir. Erginlik sıfatının başlamasıyla kişi medeni haklarını kullanmaya başlar.
Velayet, anne ve babaya çocuğun bakımını üstlenme eğitimini devam ettirme, hayatını tanzim etme, çocuğa adını verme, küçüğün bedensel ruhsal, sosyal gelişmesini sağlama ve gerektiğinde meslek kazandırma (…) yükümlülüğü verir. Aynı kanunun 337,340,342 ve 346 maddeleri velâyet kavramının içeriğini açıkça belirtmektedir.
Burada 342 madde önemlidir. Anne ve baba üçüncü kişilere karşı çocuklarının yasal temsilcisidir. (Yargıtay 11 .Hukuk Dairesi E.2005/10416K.2006/1401) Ayrıca kısıtlı ergin adına avukat tayin edilecekse vesayet makamının onayı gerekmektedir.(Yargıtay 13. Hukuk Dairesi Esas No.2016/6674 Karar no.2016/15353,Karar Tarihi 16/06/2016)
Velayet ilişkisi kamu düzeninden olup, denetim makamının gözetimi ve denetimi altındadır.
Ergin kısıtlının temsil edilmesi, şahsi ve malvarlığı hak ve menfaatlerinin korunması ve devam etmesine ilişkin görev ve yükümlülükler ve hakların korunması anne ve babaya aittir.
Bu bakımdan İlgili yasanın 419/3.maddesinde kısıtlanan ergin çocukların kural olarak vesayet altına alınmayıp velâyet altında bırakılacağı belirtilmiştir.
TMK m 335 ve 419 madde birlikte yorumlandığında ergin kimsenin kısıtlanmasında asıl olanın anne ve babanın veli olarak atanmasıdır.
Bunun nedeni ergin kısıtlıda hiçbir emeği geçmemiş onun gelişmesini takip etmemiş, eğitimine katkıda bulunmamış yabancı bir kişinin ailenin içine girmesinin engellenmesidir.
