Bu hafta sizlerle üniversiteler üzerine sohbet edeceğiz. Üniversite evrensel bilim merkezi demektir. Dünyada ilk üniversite bazı araştırıcılara göre Harran’da açılmıştır. Burada bu üniversitenin bir gözlem kulesi bulunmaktadır. Günümüz anlamında ilk üniversite 1088 yılında Bologna Üniversitesi olarak açılmıştır.1150 yılında Paris Üniversitesi,1167 yılında Oxsford Üniversitesi açılmıştır. Bu üniversiteler daha sonra Rönesansı başlatmışlar ve sanayi devrimine giden yolu açmışlardır. Avrupa ülkelerinin sanayi devrimini başlatması ile dünyada sömürgecilikte başlamıştır.
Osmanlı eğitim kurumu olarak medreseleri açmıştır. Bu okullar daha önceleri dini eğitim yanında bilimsel eğitimde verirlerken daha sonraki yıllarda bilimsel eğitim kaldırılmıştır ve sadece dini eğitim verilmeye başlanmıştır.1770 yılındaki Çeşme savaşından sonra donanmasını kaybeden Osmanlı eğitimde yeni çareler aramaya başlamıştır. Cezayirli Hasan Paşa’nın gayretleri ile 1773 yılında bilimsel eğitim yapan Bahri Mühendishanesi okulu açılmıştır. Bu okul bugünkü Deniz Harp Okulu’nun atasıdır.19.y.y. içinde askeri anlamda yüksek okullar açılmıştır. Yine devlet memuru yetiştirmek için Rüştiye ve İdadi okulları kurulmuştur.1858 yılında Maarif Nizamnamesi ç ıkarılmıştır.
1846 yılında bir yüksek öğretim kurumu kurulması gündeme gelmiş ve 1863 yılında ilk üniversitemiz olan İstanbul Darülfünu kurulmuştur. Fakat okuldaki bazı bilimsel deneylerden dolayı okul hemen kapatılmıştır. Okul daha 1900 yılında tekrar açılmıştır. Fakat okul arzu edilen başarıyı sağlayamamıştır. Darülfünun okulunun bazı hocaları bilimsel çalışmalara karşıdırlar. Bazı hocaları ise Mondros ve Sevr antlaşmalarını imzalamıştır.
Cumhuriyet kurulduktan sonra 1824 yılında Öğretim Birliği yasası çıkarılmış ve medreseler ile yabancı okullar kapatılmıştır. Daha sonra devrimlere başlanmıştır. Özellikle 1928 yılındaki alfabe değişikliğine Dârülfünun karşı çıkmıştır. Bu durum üzerine bu kurumun kapatılması gündeme gelmiştir.1933 yılında ise Almanya’da Hitler iktidara gelmiş ve ülkesindeki solcu ve Yahudi kökenli hocaları üniversitelerden atmaktadır. Bu atılan hocaların bir kısmını ABD, bir kısmını da Türkiye kabul etmiştir. 2.Temmuz.1933 tarihinde üniversite yasası çıkmıştır. Yasanın yayınlanmasından sonra 1.Ağustos.1933 tarihinde İstanbul Darülfünu kapatılmış ve yerine İstanbul Üniversitesi kurulmuştur. Kurulan yeni üniversiteye Almanya’dan gelen hocalar görevlendirilmiştir. Darülfünu’nun hocalarının çoğu ise bilimsel yetersizlikten dolayı görevlerinden atılmışlardır.
1946 yılında İTÜ ve Ankara Üniversiteleri kurulmuştur. 1955’te ise Karadeniz Teknik ve Ege üniversiteleri kurulmuştur.1957’de Atatürk Üniversitesi, 1959’da ODTÜ, 1967’de Hacettepe Üniversitesi, 1971 Boğaziçi Üniversitesi,1973’te Dicle Üniversitesi , Çukurova Üniversitesi ve Anadolu Üniversitesi kurulmuştur.
1984 yılında ilk vakıf üniversitesi olan Bilkent kurulmuştur.1982 yılında yüksek öğretim kurumu olan YÖK kurularak tüm yüksek öğretim kurumları buraya bağlanmıştır.1987’de Gaziantep Üniversitesi 1992 ‘de toplam 24 üniversite kurulmuştur. 2006’da ise toplam 15 üniversite kurulmuştur . Bugün ülkemizde toplam 208 üniversite vardır. Bunların 129’u devlet üniversitesi, 75’i ise vakıf üniversitesidir. Dünyadaki ilk 500 üniversiteler sıralamasına ise bazı üniversitelerimiz girmektedir. Saygılar.
8.Temmuz.2023
Sinan Kahyaoğlu
