8 Mart ” Dünya Emekçi Kadınlar ” gününde bundan 115 yıl önce Anadolu Kadınının verdiği hak arama mücadelesi günün anlamına uygun düşen bir direnişinin öyküsüdür “Tarak Yağması.” Anadolu’ da kadınlarımızın verdiği onurlu mücadelenin, hak arayan kahraman kadınlarının anısına saygıyla.
Tarihimizin ilk kadın direnişine örnek bir hak arama savaşıdır bu.
Osmanlı döneminde 1500 halı dokuyucusu , iplik eğirici, iplik boyacısı emekçi kadının , emperyal zihniyetin acımasız sömürüsüne karşı direnişinin ve hak aramasının isyanıdır bu .
1870’lerden sonra Amerika ve Avrupa’da Anadolu el dokuma halısı büyük talep görmeye başlar.
Anadolu’da dokunan halı ve kilimlerin ticareti zamanla büyük bir pazar oluşturur.
O dönemin istatistiklerine göre Uşak ilçesinde 1885’ten sonra on yıl içinde dokunan halılar 75 bin metrekareden 250 bin metrekareye çıkar.
Batılılar burada dokunan el halılarına büyük bir talep duymaya başlar. Anadolu halılarını dünyaya pazarlayan ecnebi firmalar birleşerek O.C.M adında bir şirket kurarak tekel oluştururlar.
O.C.M şirketi, Demirci , Gördes, Uşak ve Kula gibi halıcılık merkezlerine fabrikalar açar. Açılan bu 17 halı fabrikasında halıların ipliği üretilmeye başlar. İp ithaline de başlanır. Yörenin el emeğine dayanan ekonomisinde daralma oluşur. Yün eğirme , boyama ve temizleme işi yapan binlerce emekçi kadının işsiz kalması kaçınılmaz olur. El emeğine dayalı yerli halı dokumacılarının ekonomiye olan katkısı bitme noktasına gelir. Anadolu yerli sanayisi büyük sıkıntıya düşer. Kadınlar işsiz kalmışlardır..
Yoksulluğun nedeni açılan halı fabrikalarıdır. Ekmeklerini çalanlar fabrikalardır.
Halı dokuyan kadınların fabrikalara ve O.C.M şirketine karşı öfkeleri büyür.
Tarih 13 Mart 1908.
Günlerden Cuma.
Demirci , Gördes, Kula ve Uşak çevresindeki köylerden 1500 kadın işçi Uşak merkezindeki Ulu Cami ile Burma Cami arasında kurulan İplik Pazarında öfkeli bir halde toplanırlar. Yün eğirdikleri Çıkrıkları , Kirmanları ve çocukları ile kalabalık olurlar.
Yürüyüşe geçen kadınlar İngiliz sermayesi ile kurulan Bacakoğlu , Yılancıoğlu ve Tiridoğlu halı fabrikalarını basıp , yağmaladılar. Makinaları kırdılar. İplikleri , halıları ve fabrikaların binalarını ateşe verdiler.
Olaylar bir türlü bastırılamadı. Üç gün süren olaylarda kadınların öfkesi dinmiyordu.
Uşak ilçesine Yeni atanan Kaim-i Makam Tevfik Bey , isyanı bastırmak , kadınlara gözdağı vermek için 14 kadın işçiyi tutukladı. O dönemde Uşak , Kütahya iline bağlı bir ilçeydi.
Kadınlar tutuklanan arkadaşlarının serbest bırakılması için Kaim-i Makama yürüdüler. İsyanı bastırmayı başaramayan Uşak Kaim-i Makamı tutuklu 14 kadını serbest bırakmak zorunda kaldı. Bunun üzerine ,Uşak Kaim-i Makamı Tevfik Bey görevden alındı.
Anadolu Valisi Ahmet İzzet Paşa olayı soruşturmak üzere Saray tarafından görevlendirilir. Ahmet İzzet Paşa , Bursa müfettişi Daniş Bey’i Uşak’a gönderir.
Daniş Bey , Uşakta isyancı emekçi kadınlar ile fabrika sahiplerini uzun uğraşlar sonucunda barıştırır.
Daniş Bey , olayları yatıştırır ama , Saraya verdiği raporda ; fabrikalar açılırsa olayların tekrar başlayabileceğini , halkın tekrar isyan edebileceğini yazar.
Osmanlı Devleti , halkın ve kadın emekçilerin tekrar ayaklanacağı korkusu ile fabrikaların açılmasını 10 yıl geciktirir.
Uşak ve çevresindeki halı dokuyucusu emekçi kadınların bu hak araması , Osmanlı Kadın Emek tarihine ” Tarak Yağması” olarak geçer.
Tarak Yağması direnişinde , hak arayan kadınlarımızın anılarına saygıyla..
Dünya Emekçi Kadınlar günü kut dolsun.
