“O AKŞAM Yunan Kralı, sarayın Alman zevkiyle döşenmiş çalışma odasında, yenilginin daha da çökerttiği yaşlı Başbakanı kabul etti.
Kalogeropulos, General Papulas’ın, 52.000 yeni asker ve en geç iki hafta içinde yeniden taarruza geçmek için izin istediğini bildirerek söze başladı ve İnönü’de Üçüncü Kolordu’nun uğradığı kaybı açıkladı:
“İlk saptamalara göre, 5.000 subay ve er, bir hayli de ganimet. Ordumuz güneyde de geri çekiliyor efendim.”
Kral sarsıldığını belli etmemeye çalışarak, sordu:
“Başlangıçta her şey iyi gidiyordu. Sizce nerede yanlış yaptık?”
Başbakan üzüntüyle, “Ankara’nın, yeni ordusunu, iki ay içinde bu kadar güçlendirebileceğini tahmin edemedik..” dedi, başını kaldırdı, “..bu yenilginin sorumluluğunu taşıyan hükümetim, yerini daha enerjik bir hükümete bırakmak istiyor efendim.”
Hükümet daha iki ay önce kurulmuştu. Kral uzun bir sessizlikten sonra, “Kimi tavsiye edersiniz?” diye sordu.
“Dimitrios Gunaris’i. Hırslı, zafere susamış ve size çok bağlı biridir.”
Sabah İstanbullular, Kızılay’ın çağrısına uyarak para yardımı yapmak üzere gazetelerde sıraya girdi. İleri gazetesinin dar idarehanesine sığmayanların büyük kısmı, dışarıda kalmıştı.
Kaldırımın sonunda bir işgal devriyesi göründü. Düzenli adımlarla yaklaşmaya başladı. İşgal askerlerine, her zaman kenara çekilerek yol veren İstanbullular, bu sefer kıllarını bile kıpırdatmadılar. Devriye kolu, kalabalığın arasından geçmeyi göze alamadı, yola inerek geçip gitti.
İçerde, daha afyonu patlamamış olan huysuz idare memuru, bir deftere, söylene söylene, bağış yapanın adını ve bağış miktarını yazıyordu.
“Kahveci Ali, 100 kuruş.”
“Eskici Yusuf, 50 kuruş.”
“Hallaç Asım, 75 kuruş.”
“Bakkal Ahmet, 100 kuruş.”
“Terlikçi Adem, 200 kuruş.”
Sırada, küçük, cılız bir oğlan vardı. Bir önceki bağışçının çocuğu sanan memur, öfkeyle, yürüyüp yol vermesi için işaret etti. Ama çocuk yürümedi, büyük bir ciddiyetle, bütün servetini çıplak masanın üzerine bıraktı:
“Hasan, 5 kuruş.”
Suratsız idare memurunun birdenbire gözleri doldu. Ağladığını göstermemek için yüzünü, kocaman mendilinin arkasına saklayarak gürültü ile burnunu sildi.
***
Halide Edip, “Hanımefendiler!” dedi, sesinde hafif bir heyecan titriyordu. Çok tutumlu olduklarını duyduğu Ankaralı hanımları yardıma çağıracaktı.
“Tarih Türkü ateşle imtihan ediyor. Bu imtihandan, yalnız erkeklerimizin cesareti ile başarılı çıkamayız. Artık biz kadınlar da bu ateşe yüzümüzü çevirmek, ellerimizi uzatmak zorundayız.
Ordumuzun hepimize ihtiyacı var..”
Kadınların, büyük bir dikkatle dinlediğini fark edince, heyecanı azaldı, daha sakin bir sesle devam etti:
“..Bir hafta önce Eskişehir’deydim. Gördüklerimden birini sizlere de anlatmak istiyorum. Uçakların gövdesi ve kanatları, özel bir keten kumaşla kaplanırmış. Bulunamadığı için bizimkiler, kaput beziyle kaplıyorlar. Özel yapıştırıcısı olmadığı için, kaput bezini uçakların gövdelerine, kanatlarına nal mıhı ya da zamkla tutturuyorlar. Bezin gerginliği ve kayganlığı emayit denilen özel bir sıvı ile sağlanırmış. Getirtemedikleri için beze, kaynatılmış patates kabuğu ve paça suyuna tutkal, kola karıştırarak yaptıkları bir pelteyi sürüyorlar. Sonra da gözlerini bile kırpmadan bu uçaklara binip uçuyorlar.
Kardeşlerim!
Sizleri, milletinin şerefini ve namusunu canından aziz bilen bu genç ve yoksul orduya yardıma çağırıyorum!”
Kısa bir sessizlikten sonra, kadınlar ağır ağır ayağa kalkmaya başladılar ve hiç konuşmadan ilerlediler, masanın önünde sıraya girdiler. Masanın üstü parayla dolmaya başladı. Yanında para olmayanlar, yüzüklerini, bileziklerini bırakıyordu. Gözleri görmeyen, beyaz başörtülü,
yaşlı bir kadın çevresinden yardım istedi:
“Bana ne olur Halide Hanım’ı bulun!”
Halide Edip bu yakaran sesi duymuştu, yaklaştı, “Benim, buradayım!” dedi. Kadın eliyle okşayarak, Halide Edip’in yüzünü içine sindirdi:
“Çamaşırcılık yaparak geçiniyorum, kızım. Bunu, zor günüm için saklamıştım. Ama sözlerinden anladım ki ordumuz benden daha zordaymış.”
Göğsüne bastırdığı sol elini açtı, uzattı, yüzü gururla aydınlandı:
“Al bunu.”
Derisi çatlamış avucunda bir lira vardı.
Halide Edip, gözlerinden yaş fışkırarak kadına sarıldı, “Ah anam..” dedi içi titreyerek, “..bir kere daha iman ettim. Kurtulacağız!”
***
Ankara’nın İstanbul’da kalmalarını gerekli gördüğü namuslu askerlerdi. Kapı açıldı, kapının boşluğu içinde yaver göründü:
“Emrettiğiniz yüzbaşı geldi efendim.”
“İçeri al.”
Nazır subaylara bilgi verdi:
“Az önce sözünü ettiğim talihsiz olayın faili.”
Yüzbaşı bekletmeden içeri girdi, kaygılı bakışlarla kendisini izleyen subayların arasından hızla ilerleyerek nazırın masası önünde durdu, selam verdi:
“Yüzbaşı Faruk, İstanbul. Beni emretmişsiniz.”
Uzun boylu, kumral, yakışıklı, biraz bıçkın havalı bir subaydı. Nazır önündeki bir yazıya bakarak, yumuşak bir sesle, “Oğlum.” dedi, “..dün akşam Beyoğlu’nda, İngiliz İnzibat SubayıTeğmen Mil-ler’i, emre rağmen selamlamamışsın. Doğru mu?”
“Evet efendim, doğru.”
Nazır, dürüst subaya babacanca yol gösterdi:
“Herhalde görmediğin için selamlamadın, değil mi çocuğum?”
“Hayır efendim, gördüm.”
Nazırın canı sıkıldı:
“Niye selamlamadın öyleyse? Selamlamanız için emir verilmişti.”
“Rütbesi benden küçük olduğu için selamlamadım Paşam. Askerlik töresince, önce onun beni selamlaması gerekmez miydi?”
Ziya Paşa derin bir kederle ellerini açtı:
“Askerlik töresi mi kaldı a yavrum? Adamlar galibiyet haklarını kullanıyorlar. İngiliz Komutanlığı bu sabah olayı protesto etti. Mesele çıkarılacak zaman değil. Hemen şu müzevir teğmeni bul da özür dile. Olayı kapatalım.”
Başıyla çıkması için izin verdi. Ama yüzbaşı yerinden kıpırdamadı:
“Paşam, bir de beni dinlemenizi rica ediyorum.”
Nazır bıkkınlıkla, “Söyle bakalım” dedi.
“Balkan Savaşı’nda teğmendim, Çanakkale’de üsteğmen, Suriye cephesinde yüzbaşı oldum. Ben bu rütbeleri tek başıma savaşarak almadım. Her rütbemde binlerce şehidin ve gazinin hakkı var. Onların hakkını korumak namus borcumdur. Beni affedin, özür dileyemem.”
Harbiye Nazırı bozuldu:
“Anlamadın galiba. Harbiye Nazırı olarak emrediyorum.”
Yüzbaşı sukûnetle, “Anladım efendim” dedi, apoletlerini bir hamlede söküp nazırın masasına bıraktı:
“Artık emrinizi dinlemek zorunda değilim!”
Selam vermeden dönüp kapıya yürüdü. Oturan subayların, İstanbul’u tutan birkaçı dışında, hepsi saygıyla ayağa fırladı. Hepsinin rütbesi yüzbaşıdan daha büyüktü.
Gözleri dolarak, yüzbaşıya selam durdular.
***
YÜZBAŞI FARUK Harbiye Nezareti’nden çıkarken, İngiliz ajanı Rahip Frevv’un adamı, İngiliz Muhipleri Derneği’nin kurucusu Sait Molla da, beyaz cüppesinin eteklerini savurarak Ali Kemal’in gazetedeki odasına giriyordu. Elindeki bir tomar gazeteyi, masanın üstüne attı.
Yüzü kıpkırmızıydı:
“Bu ne iştir beyefendi? Bütün İstanbul gazeteleri Ankara paşalarının fotoğraflarıyla dolu!
İşgal sansürü neden göz yumuyor buna, anlamıyorum. Böyle giderse bu haydutlar, yakında İstanbul’a da gelirler.”
Kendini bir koltuğa bırakarak, “Ah Ali Kemal Bey ah..” diye inledi, “..hükümette iken İngilizlerle sağlam bir anlaşma yapacaktınız. Şimdi bizi onlar idare ediyor olacaktı.”
Ali Kemal kızdı:
“Rica ederim Molla Bey, haksızlık etmeyin! Biliyorsunuz, Damat Paşa da, ben de bunun için yırtındık. Ankara elinde silah ortaya fırlayınca, işler karıştı. Safdil İngilizler bunları bir kuvvet sandı, tereddüde düştü. Hiç üzülmeyin, bu çılgınların iki atımlık barutları vardı, ikisini de kullandılar, bitti.”
Molla “İnşallah” diye dua etti.
“..Yakında pes ederler. İş siyasete dökülür. O zaman sorun, İstanbul’da halledilecek demektir.
Çünkü hükümdarı ile hükümeti ile meşru devlet burada, İstanbul’da. Korkmaya gerek yok.”
HORCH marka siyah, büyük bir otomobil, köprüyü geçerek Karaköy’e saptı. Ali Kemal’in güvendiği meşru devletin Sadrazamı Tevfik Paşa, Londra’dan dönmüş, konferans hakkında Padişah’a bilgi sunmak için saraya gidiyordu. Birdenbire bir İngiliz trafik askeri, düdük çalarak önlerine atıldı. Şoför arabayı zorlukla durdurdu. Sarsılan Tevfik Paşa sızlandı:
“Ne oluyor?”
Şoförün yanında oturan parlak kordonlu yaver, “Şimdi anlarım efendim” dedi, arabadan fırladı.
İngiliz askeri öfke içindeydi.
Yaver sert bir şekilde, hemen yolu açmasını istedi. İngiliz, bir Türk subayının kendisiyle böyle yukardan konuşmasına şaşmıştı, o yüzden duraksadı. Askerin kabalığından pişman olduğunu sanan yaver, arabada Sadrazam’ın bulunduğunu açıkladı, yolu açmasını istedi.
İngiliz kendini toparlamıştı, bir şey söylemeden düdüğüne asıldı.
İhtiyar Tevfik Paşa “Ne istiyor bu adam.” diye yakındı arabada, “..geç kalıyoruz.”
Düdük sesine koşan bir devriye kolu arabayı sarıyordu. Yaver altüst olmuş bir suratla arabaya döndü. “Çabuk gidelim” emrini veren Sadrazam’a, “İmkânsız efendim..” dedi, “..bizi tutukladı.”
Tevfik Paşa’nın yüzü soldu:
“Kim olduğumu söylemediniz mi?”
“Söyledim efendim ama bir faydası olmadı. Karakola götürüyor.”
“Neden?”
“Arabanın plakası olmadığı için.”
İngiliz trafik askeri, motosikleti ile arabanın önüne geçmişti. Rüzgâr gözlüğünü gözlerine indirdi. Motosiklet gümbürdeyerek hareket etti. Sadrazam Tevfik Paşa’nın makam arabası, motosikleti takip etti.
Çevre meraklılarla dolmuştu.
Gözleri hayretten büyümüş bir Türk yanındakilere, “Şu hale bakın yahu.” diye fısıldadı, “..bir İngiliz askeri, koca Osmanlı Sadrazamını tutukladı, götürüyor, o da kuzu kuzu gidiyor. Ölmüş bu devlet.”
Yere tükürdü.” (Şu Çılgın Türkler kitabından alıntıdır)
*Kurtuluş Savaşı olmadı diyenler de vardı. Ne diyelim o zaman Allahtan bütün bu yazılanlar hayal ürünüymüş. Hayaller içinde yaşıyor muşuz da haberimiz yokmuş. Uyandırmaları iyi oldu…
