Nevralji, sinir parlaması olarak da bilinen, bir veya daha fazla sinirin etkilendiği ve genellikle yoğun ve keskin ağrılarla ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Nevralji genellikle sinirlerin tahriş olması, gevşemesi veya hasar görmesi sonucu ortaya çıkar. Vücuttaki herhangi bir bölgede, herhangi bir sinir dokusunun yaralanmasına bağlı olarak görülebilir. Nevraljide, sinirin bulunduğu bölgede ağrı ve ısı farkı oluşabilir. Klinikte en sık karşılaşılan nevraljilerin başında, yüz bölgesinin dokunma duyusundan sorumlu trigeminal sinirin hasarlanmasına bağlı gelişen trigeminal nevralji gelir.
Nedenleri arasında; sinir sıkışması veya hasarı, enfeksiyonlar, sistemik hastalıklar, tümörler, travma, yaşlanma, diyabet, romatizmal hastalıklar, kronik böbrek yetmezliği gibi kronik hastalıklar, multipl skleroz (MS), bazı ilaçların yan etkileri ve kimyasallar yer alabilir.
Yaygın türleri arasında, trigeminal nevralji (sinirin çeşitli etmenler sonucunda hasar görmesi neticesinde günlük hayatı ciddi anlamda etkileyecek bir dizi belirtiler ortaya çıkar, trigeminal sinir beyin sapından çıktıktan sonra üç ana dala ayrılarak yüzün alın, üst çene ve alt çene bölgelerine yayılım gösterir), postherpetik nevralji ( halk arasında zona olarak bilinir), oksipital nevralji yer alır.
Hasta; keskin, bıçak saplanır gibi ağrılar, elektrik çarpması gibi ani ağrı ataklarından ve etkilenen bölgedeki hassasiyetten şikayet eder. Yüzün bir yarısında ciddi yanma, batma veya elektrik çarpması şeklinde şiddetli ağrı şikâyeti izlenir. Ağrı atakları yüze dokunma, çiğneme, diş fırçalama, makyaj yapma veya konuşma gibi davranışlarla tetiklenebilir. Ayrıca, çok sıcak veya soğuk gıdaların alınması, serin veya sıcak havanın yüze vurması, burun çekme veya gülümseme gibi yüzün gerildiği veya uyarıldığı durumlarda da nevralji atağı başlayabilir. Ataklar saniyeler içinde kaybolabileceği gibi saatlerce veya günlerce sürebilir. Ataklar gün veya hafta içinde birden fazla kez gözlenebilir. Ataklar arasındaki sürede ağrısız geçen dönemler bulunur. Zaman içinde atakların sıklığı artabilir ve meydana gelen ağrı şiddetlenebilir. Ağrı yüzün bir yarısındaki belirli bir bölgeden başlayarak (örneğin alın, yanak, çene veya dişler) yüzün geneline yayılma gösterebilir. Ağrı sıklıkla yüzün tek bir yarısında meydana gelse de, nadiren yüzün her iki yarısını etkileyebilir. Bazı durumlarda ağrı ataklar halinde şiddetli ve ani olarak ortaya çıkarken bazı hastalarda daha az şiddette, ancak sürekli bir ağrı meydana gelebilir.
Hastalar ağrı tam olarak oluşmadan önce ağrının başlayacağını anlayabilir veya ağrının oluştuğu bölgede yanma veya rahatsızlık hissedebilir. Ağrılı atak sonrasında yüzde istemsiz kasılmalar oluşabilir. Etkilediği sinir dokusuna göre sırtta, belde veya yüzde; sinir dokusu boyunca gözlenen kızarıklığa, döküntülere ve şiddetli ağrıya neden olur. Vücudun sadece tek yarısında ve etkilediği sinir dokusuna sınırlı olarak gözlenmesi ayırt edicidir. Postherpetik nevraljinin temelinde enfeksiyöz bir mikroorganizmanın sinir dokusunda hasara yol açması yer aldığı için tedavide ağrının ağrı kesici ilaçlarla kontrol edilmesinin yanında, enfeksiyonun tedavi edilmesine yönelik antiviral ilaçların reçete edilmesi de önemli yer tutar.
Nevralji tedavisinde, medikal tedavi (antikonvülsanlar, antidepresanlar, ağrı kesiciler), fizik tedavi ve rehabilitasyon, sinir blokajları (sinyal iletimini düzenlemek için), cerrahi müdahaleler (sinir üzerindeki baskıyı hafifletmek için), akupunktur, beslenme düzeni ve takviye gıdaların kullanımı yer alır.
Yoğun hissedilen veya yaygın izlenen ağrı şikâyeti; günlük hayatı ciddi oranda olumsuz etkileyen önemli sağlık problemlerindendir. Özellikle vücudun belirli bölgelerinde yoğunlaşan ve en önemli örneklerinden birisi trigeminal nevralji olan şiddetli ağrılar, dayanılmaz bir hal alabilmektedir. Bu sorunların çözümü ise öncelikli olarak bu ağrıların neden meydana geldiğinin bilinmesine ve sebeplerine yönelik uygun önlemlerin alınmasına bağlıdır. Ağrınız şiddetli ve sürekli ise, bir sağlık profesyoneline başvurmanız önemlidir. Nevraljinin kişiye özel olarak planlanması ve tedavi uygulanması gerekir. Tedavi edilmeyen nevralji durumlarında kişinin yaşam kalitesi ve iş verimliliğinde önemli ölçüde düşüşler saptanır ve hastalarda ağır depresyon geliştirebilir. Bu durum ihmal edilmemelidir.
Dr. Fzt. Özden CERTEL
