Günümüzde erken tedavi ile başarılı sonuçlar aldığımız meme kanseri değerlendirmesinde; yaş, cinsiyet, kilo kaybı, histopatoloji, laboratuar değerleri, genetik yatkınlık, performans ayrıntılı incelenir.
Değerlendirme ve tedavilerle takibe alınan hastada iyi prognoz; genç, kilo kaybı %5’in altındaki kadınlarda görülür. Kötü prognoz ise karaciğer kanseri, beyin metastazı, LDH yüksekliği, sodyum ve hemoglobin eksikliğinde görülür.
Tedavi evreleri;
EVRE 1: Cerrahi, komplet/ inkomplet rezeksiyon, RT (5 yıl sonra sağ kalım %50)
EVRE 2: Cerrahi, izlem, RT (5 yıl sonra sağ kalım %33)
EVRE 3: kemoterapi, cerrahi, radyoterapi
EVRE 4: KT, izlem, destek tedavi olarak ayrılmıştır.
Kemoterapi; vücutta istenmeyen hücrelerin yok edilmesi veya azaltılması için uygulanan ilaç tedavisidir. Tümör yayılımı ve ağrı azaltılır. 65 yaş üzerinde ilaç dozu %25 azaltılır. Diyabet hastalarında glikozlu sıvıdan kaçınılır. Tabiki yan etkileri vardır. Bunlar, bulantı-kusma, nefes darlığı, dolaşım bozukluğu, enfeksiyon, anemi, halsizlik, diyare, konstipasyon, kanama, nöropati, döküntüler, atrofi, ateş, solunum kapasitesinin azalması, tırnak kırılması olarak sıralanabilir. Ateşin 38 ve üstüne çıkması, kanama, aşırı ağrı, yaygın ve ani döküntüler acil durum olarak belirtilmelidir.
Radyoterapi; yüksek enerjili ışın uygulamasıdır. Üç boyutlu ve klasik yöntemlerle uygulanır. Küçük hücreli tümörlerde kür olarak, kemoterapi etkinliğini artırmak için uygulanır. Kemoterapi ve radyoterapi eş zamanlı, kürler arası ve ardışık uygulanabilir. İştahta azalma, bulantı, yanık riski vardır.
Tanı alındığında %30 olan ağrı, ileri evrelerde % 60-90 şiddetindedir.
Ağrı, direkt tümöre bağlı ( %60-90), operasyona bağlı ( % 20-30), kanserle ilişkili olmayan mekanizmaya bağlı ( %10-15) olarak gelişebilir. Periferik ve santral sinir sistemi hasarı olur. Genellikle; sürekli-künt-basınç hissi vardır. Psikolojik destek kesinlikle alınmalıdır.
Prognozda; tümör büyüklüğü ve evresi, lenf nodu metastazı yokluğu / varlığı, LN metastaz sayısı, tümör karakteristikleri ( Grade, vasküler invazyon) önemlidir.
Bu hastalarda lenfödem ömür boyu dikkat isteyen kronik bir durumdur. Ödem kontrolünün çok titiz yapılması, yumuşak doku enfeksiyon sıklığını azaltır ve hastalığın ilerleme olasılığını minimale indirir. Lenfödem gelişmiş ise amaç; extremite volümünü azaltmak, ödemli extemitede lenf transportunu sağlamak, lenfatik kontraksiyonu artırmak, fibrosklerotik dokuyu azaltmak, hasta eğitimi ve tedavi programına teşvikini sağlamak, eklem hareket açıklığını korumak, enfeksiyon riskini azaltmak, deri bütünlüğünü korumak, postürü korumak, kontraktürü önlemektir. Cilt bakımını düzenli yapmak, manuel lenf drenaj uygulamak ve self drenajı öğrenmek, pozisyonlamak, bandajlamak, egzersizleri düzenli yapmak, rutin kontrolleri takip etmek hayati önem taşımaktadır.
Lenfödem insidansını etkileyen faktörler; radyoterapi, enfeksiyon, operasyon sahası, yaş ve obezitedir.
Lenfödem komplikasyonları ise ağrı, enfeksiyon, hareket kısıtlılığı ve psikolojik problemlerdir. Manuel lenf drenajın diğer uygulamalardan farkı; hiçbir ürün kullanılmadan, çok hafif, lenf akışını takip ederek uygulanması ve ciltte kızarıklığa yol açmamasıdır. Akut enfeksiyon, kronik kalp yetmezliği, akut ven hastalıkları, malign süreç, ritim bozukluğu, hipotansyon manuel lenf drenajın kontraendikasyonlarıdır.
Kısa germe bandajları uygulandıktan sonra, dekonjestif egzersizlerle, pompalama etkisi artırılır. Fleksibilite egzersizleri, kuvvetlendirme egzersizleri, aerobik egzersizler, hidroterapi, normal eklem hareket açıklığı egzersizleri verilip uygulanmalıdır. Düzenli tedavi programında başarı oranı çok yüksektir.
Dr. Fzt. Özden CERTEL
