Bu hafta Yaz Gündönümü idi. Bu gün bazı toplumlarda bayram olarak kutlanmaktadır. Göktanrı inancındaki kutup altı bölgelerde yaşayan Türklerde de bu gün Kızıl Gün Bayramı olarak kutlanmaktadır. Bu hafta bu bayram üzerine sohbet edelim.
Dünya güneşin etrafında dönerken güneşe bir yaklaşır birde uzaklaşır. 3 Şubat günü güneşe en yakın olduğu zamandır. 3 Temmuz ise güneşe en uzak olduğu zamandır. Bu arada güneşin etrafındaki bir turunu 365 günde tamamlar. Bu süreye bildiğimiz gibi Yıl adını veririz. Gök Tanrı inancındaki Türkler bu süreye Cıl adını verirler. Cıl sıcaklık demektir. Yani sıcaklığın bir artıp bir azalmasını ifade eder.
Ayrıca dünyanın ekseni yörünge düzlemine 23.27 derece eğiktir. Bu eğiklik nedeniyle yıl içinde güneş ışınlarının geliş açıları değişir. Bu değişme gündüz ve gece sürelerinin azalıp artmasına neden olur. Güneş ışınlarının dünyada gidip geldiği enlemlere dönenceler adı verilir. Dönenceler iki tanedir. Birisi kuzey yarıküredeki Yengeç dönencesi, diğeri ise güney yarıküredeki Oğlak dönencesidir. Her iki dönencenin derecesi 23.27’dir.
21 Aralık tarihinde güneş ışınları güneydeki Oğlak dönencesine dik açıyla gelirken kuzeydeki Yengeç dönencesine 66.33 derece ile gelir. Bu düşük eğim nedeniyle güneşin ışınlarının ısıtma gücü düşer. Gündüzlerin süresi kısalır gecelerin süresi uzar. Kuzey kutup dairesinin üstünde ise güneş doğmaz. Burada 24 saat geceler yaşanır. Kuzey yarıkürede yaşayan insanlar bu döneme kış adını verirler. 21 Aralık’tan itibaren güneş ufuk üzerinde yükselmeye başlar. Buna kış gündönümü adı verilir. Geceler kısalmaya başlarken gündüzler uzamaya başlar.
Kış mevsimi 21 Mart’ta kadar sürer.21 Mart’ta gece ve gündüz eşitlenir ve güneşin ışınlarının gelme açısı büyüdüğünden havalar ısınır ve doğa uyanır. Bu gün yeni gün anlamında Nevruz Bayramı olarak kutlanır. İnsanlar bu dönemde bereket yılbaşı olarak 6 Mayıs’ta kutlama yaparlar.
21 Mart’tan itibaren ilkbahar mevsimi başlar. Gündüzlerin süresi gecelerden fazladır ve sürekli gündüzlerin süresi artar ,geceler ise kısalır. Doğa ürünlerini verir. İnsanlar bolluk içinde mutlu yaşamaya başlarlar. Gündüzlerin süresi kutup altına doğru daha da artar. Kutup dairesi çevresine doğru gündüz süresi 23 saate çıkar. Kutup dairesinin üstünde ise 24 saat gündüzler görülür. Bu tüm gün gündüzlerine Beyaz Geceler adı verilir. Kutup altı bölgelerinde dünyanın dönüş hızı da azaldığı için güneşin doğuşu ve batışı çok uzun sürer. Bundan dolayı bu kuşakta yaşanan toplumlarda zaman kavramı biraz uzundur. İşlerin yapımında acele edilmez.
21 Haziran ise Yaz Gündönümüdür. Bu gün en uzun gündüz en kısa gece yaşanır. Bu günden itibaren gündüzler kısalmaya, ve geceler uzamaya başlayacaktır. 21.Haziran günü aynı zamanda yaz mevsiminin de başlangıcıdır. 23 Eylüle kadar sürecektir.23 Eylül’de ise gün gece eşitliği olacak ve gecelerin süresi gündüzleri geçecektir.23 Eylülden 21 Aralık’a kadar ise sonbahar mevsimi yaşanır.
Dünyada bereket güneşe bağlı olduğundan dolayı kuzey yarıkürede çiftçi ve çoban toplumlar güneşin bu dönüm noktalarını bayram olarak kutlamışlardır. Kutup altı bölgede yaşayan soydaşlarımızda yılın bu en uzun gününü Kızıl Gün Bayramı olarak kutlamaktadırlar. Tüm dostlarımızın Kızıl Gün Bayramı kutlu olsun. Saygılar.
22 Haziran 2024
Sinan Kahyaoğlu
