Bu hafta Hatay’ın anavatana katılışının 85.yıldönümü. Bundan dolayı bu haftaki sohbet konumuz Hatay olacaktır. Tarihsel süreçle başlayalım. Ülkemizde il adı ile merkez ilçe adı farklı 4 il vardır. Bunlar ; Kocaeli-İzmit, Sakarya-Adapazarı, İçel-Mersin ve Hatay-Antakya’dır. Hatay sınırları içinde İskenderun limanı bulunur. İskenderun limanının hinterlantı Güneydoğu ve Doğu Anadolu’dur. Günümüzde Ortadoğu ve Hazar petrollerinin Akdeniz’e ulaştığı yerdir. Bundan dolayı stratejik önemi çok büyüktür. 1977 yılında Kerkük-Yumurtalık petrol boru hattı yapılmıştır.2005 yılında da Bakü –Ceyhan petrol boru hattı yapılmıştır. Kurtuluş savaşı sırasında Suriye Fransızlar tarafından işgal edilmişti. Bu cephede Fransızlar ile şiddetli savaşlar yapıldı. Antep, Maraş, Urfa bu savaşlardı çok büyük başarılar kazandığından dolayı isimlerine gazi, kahraman ve şanlı ünvanları verildi.
Sakarya zaferinden sonra durum değişmeye başladı. Yunan ordusu Afyon hattına çekilerek savunma hattı kurdu. Sakarya zaferi sonunda Fransızlar ile 20.Ekim.1921 tarihinde Ankara antlaşması yapıldı. Bu antlaşmaya ile Türkiye-Suriye sınırı belirlendi. Bu belirleme sırasında İskenderun sancağı Suriye’ye verildi. Fakat şartlar vardı. Bu şartlara göre burada özel bir yönetim kurulacak, resmi dili Türkçe olacak ve Türk parası kullanılacaktı. Fransa 1926 yılında bu sancağı Halep’e bağladı. Türkiye buna itiraz etti ve durum tekrar eskisine döndü.1936 yılında dünya yeni bir savaşa doğru gidiyordu. Türkiye bu gidiş sırasında Lozan’da eksik kalan sorunlarını çözmek istedi.
1936 yılında Montrö sözleşmesi yapılarak Boğazların tam kontrolü sağlandı. Aynı yıl Fransa Suriye ve Lübnan’daki sömürgelerini bıraktı. Bunun üzerine sancağın Suriye’ye geçme tehlikesi baş gösterdi. Mustafa Kemal “Kırk asırlık Türk yurdu düşman eline bırakılamaz” diye beyanat verdi. Aynı yıl İskenderun sancağına Türk olan Hattilerden beri burasının Türk yurdu olduğunu ilan etmek için Hatay adını verdi. Türkiye 1936 yılında Hatay’ın geleceğini Hataylılar karar vermeli diye durumu Milletler Cemiyetine götürdü. Milletler Cemiyetinin kararı ile Türkiye ve Fransa görüşmelere başladı ve görüşmeler sonucunda Hatay’da bağımsız bir devlet kurulması kararı alındı.
2.Ekim.1938 yılında bağımsız Hatay devleti kuruldu. Devlet başkanı olarak Tayfun Sökmen seçildi. Dünya hızla büyük bir savaşa doğru sürükleniyordu. Hatay’ın bir an önce anavatana katılması gerekmekteydi. Bu arada ulu önder Mustafa Kemal’de ağır hasta idi. Fransa ise işi biraz yokuşa sürmekteydi. Türkiye’nin tazyiki ile Hatay konusunda 23.Haziran.1939’da tekrar bir Türkiye-Fransa görüşmesi yapıldı ve Fransa Hatay’ın Türkiye’ye katılmasına razı oldu. Bu antlaşmadan önce Ulu önder Mustafa Kemal Hakka yürümüştü.
29.Haziran.1939 günü Hatay meclisi Türkiye ile birleşme kararı aldı ve 30.Haziran.1939 günü şanlı ordumuz Antakya’ya girerek Hatay’ın anavatana katılmasını gerçekleştirdi. Hatay Mustafa Kemal’in diplomasi ile kazandığı zaferlerdendir. Bu süreçler yaşanırken Fransa’da boş durmadı ve Türkiye’nin başına Dersim isyanlarını sardı. Türkiye hem bu isyanları bastırdı hem diplomasi ile Fransa’yı Hatay’dan çıkararak ülke topraklarına kattı.
Hatay bugün Ortadoğu ile İç Asya’nın petrol vanası durumundadır. Bu güzel ilimiz geçen yıl büyük bir deprem ile yıkıldı. Bugün burası hızla yeniden ayağa kaldırılmaya çalışılmaktadır. Hatay için çalışan başta Ulu önder Mustafa Kemal olmak üzere, Tayfun Sökmen ve diğer isimsiz kahramanlarımızı minnetle anıyorum. Hepsinin ruhları şad olsun. Saygılar.
30.Haziran.2024
Sinan Kahyaoğlu
