Enflasyon, ülkemiz ve hane halkı için en önemli gündem maddelerinden biri haline geldi. İlkokula giden bir çocuktan tutun da hayatının sonbaharını yaşayan bir emekliye kadar tüm yaş gruplarındaki bireyleri ilgilendiren bir durumda. Enflasyonun yükselmesinde büyük paya sahip olan ve toplumun genelini etkileyen kısmı ise gıda enflasyonu. Çünkü beslenme ihtiyacı bir insanın 24 saatlik zaman dilimi içerisinde ilk sırada bulunan ve en zaruri temel ihtiyacıdır. Gıda grubu içerisinde ise süt ve etin enflasyona çarpan etkisi oldukça yüksek. Süt ve et birçok gıdanın ham maddesi içerisinde yer almaktadır. Kırmızı etin temel aktörü de aslında süttür. Çünkü kırmızı et üretebilmek için besilik materyal bulmak zorundasınız ve tabi ki onun içinde yavru gerekli. Yani hayvansal ürünün temeli, odağı, başlangıç noktası İNEK yetiştirmekten geçer.
Hayvancılık faaliyeti canlı materyal kullanılan bir üretim şeklidir. Canlı materyalle üretim yapmanın birçok bilinmeyeni söz konusudur ve ayrıca üretimde devamlılık esastır. Üretimi istediğiniz an durduramazsınız. En azından hayvanı her gün beslemek zorundasınız. Zarar etseniz dahi. Girdi maliyetlerinin geldiği nokta ortada iken nihai ürün olan sütün fiyatının aynı oranda artmaması ve son birkaç yıldır da böyle bir sürecin devam etmesi hayvan varlığımızın azalmasına, yetiştiricilerin işletmelerini kapatmasına neden olmuştur ve olmaya devam etmektedir.
Bu bilgilendirmeden sonra konu başlığına dönecek olur isek, süt fiyatlarını kurumlar vasıtasıyla kontrol altında tutmaya çalışarak hayvansal ürünlerden kaynaklanan gıda enflasyonunu dizginlemek ne kadar doğrudur?
Serbest piyasa ekonomisinde herhangi bir mamulün satış fiyatını belirleyen kişi işletme sahibinin kendisidir. Tabi ki ürününün fiyatını belirler iken piyasa koşullarını, maliyet hesaplamalarını, ürünün kalitesini, rakiplerinin fiyatı gibi birçok kriteri düşünerek belirler. Ama fiyatı çoğunlukla kendisi belirler ve kar elde edeceği bir fiyat belirler. Ancak süt fiyatlarının belirlenmesinde böyle bir mekanizma söz konusu değildir. Gerçek anlamda her türlü riski almış üretimdeki tüm zorlukları yaşayan ürünün sahibi fiyatını kendi belirleyememektedir.
Ülkemizde tavsiye süt fiyatını USK yani Ulusal Süt Konseyi belirlemektedir. Yani başta Hazine ve Maliye Bakanlığı ile ilgili diğer kurumlara süt referans fiyatını bu kurul önermektedir. Belli veriler ışığında hesaplanarak sütün olması gereken fiyatı belirlenmektedir. Matematiksel olarak her şey normal gözükmekle birlikte sahada realite bambaşka bir durumdadır. Durumun gerçekliğini ve vehametini görmek isteyenler köyleri gezerek sorabilir, araştırabilir.
Peki her açıdan (sağlık, ekonomi, istihdam, sosyoloji…) stratejik öneme haiz sayılabilecek bir sektörde gerçeklere dayalı olmayan bu modelle varılmak istenen sonuç nedir? Yoksa yönetilen bu süreçte bizim bilmediğimiz veya görmediğimiz hedefler mi söz konusudur? Sektör paydaşları arasında pozitif ayrımcılık mı yapılmaktadır? Nihai tüketici noktasında fiyatlar halen artar iken süt fiyatını sadece arz kısmında kontrol etmek mi daha gerçekçi bir yaklaşımdır? Hayvansal üretimin en önemli girdisi olan beslenme maliyetini düşürmek veya verim artırıcı yönde çalışmalar yapmak için bir strateji yapılamaz mı? Önümüzdeki yıllarda hayvansal protein kaynaklarını toplumun sadece belirli bir kısmımı tüketebilecek? Önümüzdeki zaman dilimi içerisinde süt arzının azalmasından kaynaklı talep enflasyonu yaşanırsa fiyatları kim nasıl kontrol edecek? Bu soruları çoğaltmak elbette mümkün.
Ülke hayvancılığının yapı taşı olan aile tipi işletmeleri küçük bir fabrika hüviyetinde görmek gerekir. Kendi kendine istihdamını yaratan bu işletmelerin sektörden çekilmesi veya kapasitesini düşürmesinin ardından gelebilecek sorunların ülkeye yaratacağı maliyet hem çok daha ağır ve hem de ortaya çıkan sorunun çözümünün daha zor olacağının bilinmesi gerekir.
Sofranıza gelen bir bardak süt için üreticinin çektiği meşakkati ancak ayağına çizme giyip üzerine ahır kokusu sinen bir kişi anlayabilir.
Yanlış üzerinden giderek doğruya ulaşmak mümkün değildir.
