Günlük hayatımızda farkında olmadan birçok önyargıyla karşılaşıyor ve hatta bazen bu önyargıları kendimiz de benimseyebiliyoruz. Zira belli kalıplara ve genellemelere dayanarak yargılar oluşturmak, zihnimizin hızlı karar alma mekanizmasının bir parçası. Ancak bu durum, toplumsal ilişkilerimizi ve birey olarak kendimizi gerçekleştirme süreçlerimizi olumsuz etkileyebiliyor.
Önyargılar genellikle toplumun öğrettiği kalıplaşmış düşüncelerden beslenir ve cinsiyet, ırk, din, yaş, meslek gibi pek çok konuda bilinçsizce kabul ettiğimiz bazı yargılar, bireyleri belli rollere hapsetmemize neden olur.
Mesela, “Kadınlar duygusaldır, erkekler güçlüdür” veya “Yuvayı dişi kuş yapar” gibi masum bir genelleme; bireysel farklılıkları göz ardı ederek toplumda cinsiyet rollerinin yerleşmesine sebep olan bir yargı aslında.
Benzer şekilde, “Yaşlılar teknolojiden anlamaz” veya “Gençler sorumsuzdur” gibi yaygın ifadeler, bireylerin potansiyellerini sınırlayan önyargılardır. Genellikle insanların dış görünüşlerine bakarak ırk, din, cinsel yönelim gibi hassas konularda yapılan yargılar, kutuplaşmaya ve toplumsal huzursuzluğa sebep olabiliyor.
Bunun yanı sıra, meslekler konusunda da cinsiyetçi düşünceler hala devam ediyor. Bu tutum bireyin yeteneklerine ve tercihlerine yönelik olumsuz etkiler yaratabiliyor. Aynı şekilde, “Devlet okulları kalitesizdir” veya “Özel okulda okuyan öğrenciler şımarıktır” gibi yargılar da eğitim sistemine dair yanlış anlamalara yol açabiliyor.
Peki, bu görünmez duvarlar nasıl yıkılabilir?
Öncelikle, farkındalık kazanmak gerekir yani kendimize şu soruyu sorabiliriz; “Bu düşüncem gerçekten kendi gözlemlerime mi dayanıyor, yoksa bana öğretilmiş bir yargı mı?” Önyargılarımızın kaynağını sorgulamak, onların etkisini azaltmamıza yardımcı olur.
Farklı gruplarla etkileşim içinde olmak da önyargılarımızı kırmada etkili bir yöntem olabilir. Çünkü çeşitli yaş gruplarından, kültürlerden ve yaşam tarzlarından insanlarla iletişim kurmak, onların gerçek hikâyelerini dinlemek, bize daha objektif bir bakış açısı kazandırır.
Ayrıca, eğitim ve medya okuryazarlığı bu konuda kritik bir rol oynar. Medyada yer alan tek taraflı anlatılar ve kalıplaşmış karakterler, bilinçsizce önyargılarımızı pekiştirebilir. Medya okuryazarlığı ile daha geniş bir perspektiften bakmayı öğrenmek, eleştirel düşünme becerilerimizi geliştirmek, bu kalıpları sorgulamamıza yardımcı olabilir.
Sonuç olarak, toplumsal önyargılar bizim inşa ettiğimiz duvarlardır ve ancak biz, bu duvarları yıkabiliriz. Daha adil, barışçıl ve kapsayıcı bir toplum için; önce kendi bilinçaltımızdaki önyargılarla yüzleşmemiz, onları aşmak için çaba göstermemiz ve çevremizde önyargılı ifadelerle karşılaştığımızda bunlara sessiz kalmamamız gerekir.
Elbette bir çırpıda köklü bir değişim bekleyemeyiz ancak unutmayalım ki, herkesin anlatacak bir hikâyesi vardır ve hiçbir hikâye tek bir kalıba sığdırılamaz.
