Eylül ayı sonbaharın ilk aydır. Sonbahar hazan mevsimidir. Göçmen kuşlar gitmiş yapraklar sararmaya başlamıştır. Eylül ayı üzüm ayıdır. Bu mevsimde bağlar bozulur. Bizim çocukluğumuzda köyümüzün üstünde bağlar vardı. Bağlarımız bu ayda bozulur ve üzümler toplanırdı. Yine bu ayda kışlık hazırlıklar yapılır. Köylerde salçalar, erişteler, tarhanalar, konserveler, kurutmalar yapılıp yerlerine konur. Bu ayın 21’ine kadar yaz mevsimidir. 23 Eylül’de ekinoks yaşanır. Yani güz gün gece eşitliğidir. 23 Eylül’de geceler ile gündüzler eşitlenir. 25 Eylülden sonra geceler gündüzlerden daha uzun olmaya başlar. Bu süre 21 Aralıka kadar sürer. “Eylül” demek “üzüm” demektir. Eski Anadolu’da Frigyalılar döneminde bağ bozumları çok ünlüymüş.
Kurtuluş Savaşımızda da Eylül ayının büyük önemi vardır. Sivas Kongresi 4 Eylül 1919 günü sona ermiş ve kararları bugün alınmıştır. Sivas Kongresi yeni bir devletin kuruluşunu müjdeler. “Türkiye Cumhuriyeti fiilen Sivas kongresinde kurulmuştur” diyebiliriz.
Kurtuluş savaşımızın dönüm noktası olan Sakarya Meydan Muharebesi ise 13 Eylül 1921 tarihinde kazanılmıştır. 13 Eylül Türklerin 1699 Karlofça Antlaşması’ndan sonra başlayan geri çekilmesinin sonlandığı tarihtir. Sakarya Zaferi’nden sonra işgalci Yunan ordusu geri çekilmiş ve Afyon-Eskişehir hattına yerleşmiştir. Bu zaferimizden sonra hızlı bir hazırlık dönemi başlamış ve ordumuz kendini saldırı için hazırlamıştır. Hazırlıklar tamamlandıktan sonra 26 Ağustos günü başlayan Büyük Taarruz 9 Eylül 1922’de şanlı ordumuzun İzmir’e girmesi ile son bulmuştur. Gerilememizin duruşu ve kurtuluşumuz Eylül ayında olmuştur.
Son düşman 25 Eylül günü Lapseki’den çekilmiştir. Yani 15 Mayıs 1919 günü başlayan Yunan işgali 25 Eylül 1922’de fiilen sona ermiş ve ülkemiz toprakları Yunan askerinden temizlenmiştir. Ardından İngiltere ile bir sinir harbi başlamıştır. Ordumuz savaşmadan Çanakkale boğazına doğru harekete geçmiştir. İngiltere buna karşı asker toplamaya çalışmış ama başarılı olamamıştır. Eylül ayı İngiltere’nin direncinin kırıldığı aydır. Sonunda ateşkes antlaşmasının görüşmelerini kabul etmiş ve görüşmeler Mudanya’da başlamıştır.11 Ekim 1922 tarihinde imzalanın ateşkes antlaşması ile Trakya kurtarılmıştır. Böylece kurşun atmadan Trakya bize geçmiştir.
Edremit ise 9 Eylül günü Demirci akıncı müfrezelerinden Sarı İbrahim’in müfrezesi tarafından kurtarılmış ve 20 Eylül’e kadar Edremit’i yönetmişler ve güvenliği sağlamışlardır. 20 Eylül’de resmi askerlerimizin gelmesi ile görevi devretmişler ve müfrezeye bağlı efeler silahlarını teslim ederek, köylerine dönmüşlerdir. Yani şehrimiz Edremit Eylül ayında kurtarılmıştır. Eylül ayı hüzün ayı iken bizler için coşku ayıdır. Çünkü ülkemizin kurtuluşu ve devletimizin kuruluşu bu ayda olmuştur. Ne mutlu bizlere bu ülkeyi bırakanlara. ruhları şad olsun. Saygılar.
16.Eylül.2023
Sinan Kahyaoğlu
