Herkes, Börü yani kurt işaretini konuşuyor. Tartışmaları bir kenara bırakalım. Ata dini Şamanizm olan eski Türklerden bugüne yaşatılan kutsal hayvan kültlerinden biri olan kurt ile ilgili bazı bilgileri anımsatalım.
Börü, Türk uluslarının ata dini Şamanizm’deki hayvan kültünden gelir. Türk tarihinin kadim dönemlerinden bugüne ulaşmıştır. Devlet, kültür ve Türk Şaman mitolojisi düzeyindedir.
Türklerin Börü özel birliği de vardı. Hakana bağlı olan bu özel koruma birliğinin adı, Börüler’dir.
Bu ve bu gibi nedenlerden dolayı börü, Türklerin ata dini Şamanizm’deki kutlu hayvan kültü kaynaklıdır. Mevcut başka hiçbir inanç veya inançsızlıkla açıklanamayan börü, yüzde yüz yerlidir. Ve milli bir imgedir.
Kurt çok eski dönemlerden beri Şaman Türklerin kutsiyet atfettiği, bayrağa yansıttığı ve soyunu bağladığı kutlu bir hayvandır. Börü ayrıca Türk Şaman mitolojisinin önemli kahramanlarındandır.
Göktürklerin 745’ten önce kullandıkları börü/kurt başlı tuğları vardı. Bir atlı hızlı ilerlerken börü başının özel delikleri sayesinde bir kurt gibi uluyordu. Bu ses de etrafa yayılıyordu.
Tanınmış Fransız Türkolog Jean Paul Roux’a göre, Türklerin türeyişini anlatan efsaneler var. Bu efsanelerin ortak noktası olarak şöyle bir genel anlatım söz konusu; bir çocuk çöle bırakılıyor. Yine Şamanizm’de kutsal sayılan karga, ağzında bir et parçası ile çocuğun yanına geliyor. Çocuğun ölmemesi için getirdiği et parçasını ona veriyor. Arkasında da bir dişi kurt geliyor. Çocuğun hayatta kalması için onu emziriyor.
Çin kaynaklarına, yıllıklarına göre ise, bir Türk çocuğunun kolları ve ayakları kesilip atılıyor. Bu çocuğa bir kurt sahip çıkıyor. Mağaranın içerisinde devam eden yaşamdan bir türeyiş söz konusudur.
Bu ve buna benzer efsaneler, Şaman mitolojisi içerisinde yer almaktadır. Efsanelerin çoğunda mucizeler, metafizik olaylar ve sonuçlar vardır. Ve hayatta kalma mücadelesi söz konusudur.
Börünün kutsal olduğunu ve Eski Türkler için kutsiyet addedilen bir hayvan olduğunu gösteren en önemli gösterge, bayraktaki kurt kafasıdır.
Moğol imparatoru Cengiz Han’ın soyuna ilişkin bir efsane var. Bu efsanede de bir börü geçiyor.
Dolasıyla İç Asya’da yaşayan göçebelerin kültüründe, onlar tarafından binlerce yıldır yaşatılan inanç sistemi olan Şamanizm bağlamında değerlendiren kültürel bir değerdir. Kültürel bir motiftir börü/kurt.
Türklerin türeyişi konusu kapsamında börülerden bahsetmeye devam edecek olursak Hakas Türkleri’ne ait efsanelere de yer vermek gerekiyor.
Hakas Türklerli, Güney Sibirya’da yaşamaktadır. Ataları Şaman olan Yenisey Kırgızları’ndan gelirler. Ezelden beri Sayan ve Altay Dağları arasında yer alan, kadim kültürlere yurtluk yapan topraklarda varlık gösterirler.
Hakasların Ah Püür/Ak Börü mitine göre; Sayan dağlarında yaşayan bir dişi kurt vardır. Gündüz insan, gece kurt olan yüz otuz üç yavrusu vardır. Düşmanları bunu öğrenir. Ak kurt yavrularını korumak için onları boncuklara dönüştürüp etrafa saçar. Boncukların düştüğü her yerde bir Türk halkı doğar.
Bir diğer Hakas miti ise şöyledir; doğum vakti gelen bir kadın savaştan kaçarken 7 yavrulu bir dişi kurdun ininden çıktığını görür. Kendisi de ine girip 7 bebek doğurur. Hakasların Çiti Püür (Yedi Börü/Kurt) aşiretinin büyüyüp kurtlarla birleşen bu çocukların soyundan geldiğine inanılır.
Sibirya Türklerinden Hakaslar güz ekinoksundan önce dünyadaki tüm Türk halklarının anası kabul ettikleri Ah Püür (Ak Börü/Ak Kurt) kurganında kutsal totem dikimi için toplanır. Toplanılan alan, Şamanizm’de iyelere/yaratıcılara ibadet edilen, kurban sunulan kutsal bir alandır.
Son söz olarak; börünün yani kurdun kutsal bir motif olduğunu, efsaneleri ile asırlara meydan okuyarak günümüze taşındığını, sosyal ve kültürel bağını sürdürdüğünü, binlerce kilometreyi aşıp Türklerin olduğu her yerde yaşatıldığını söyleyebiliriz.
Kaynak:
Prof. Dr. Timur B. Davletov
Dr. Nükhet Okutan Davletov
