İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği’nin, Hedefler İçin İş Dünyası Platformu ve DCube Döngüsel Ekonomi Kooperatifi iş birliğiyle düzenlediği Döngüsel Ekonomi Haftası, 1-5 Mart 2021 tarihleri arasında çevrimiçi etkinliklerle gerçekleşecek. Avrupa’da gerçekleştirilen benzer haftalar ölçeğindeki ilk ulusal etkinliğin amacı, çağımızın kaynak sürdürülebilirliği ihtiyacına küresel, bölgesel ve ulusal düzeyde alınan önlemler ve gerçekleştirilen çalışmalara katkı sağlamak. Hem mevcut sanayi süreçlerinin hem de yeni girişimlerin değer zincirlerini, üretim, hizmet kurgularını ve tüketim alışkanlıklarını kapsayan döngüsel ekonomiyi kalemim yettiğince anlatmak istiyorum.
Doğrusal ekonomide hammadde üretilir, işlenerek nihai ürün haline dönüştürülür. Ürün tüketildikten sonra atık haline gelir. Doğrusal ekonomi bir dönem büyüme ve refah sağlamıştır. Günümüzde ise sürdürülebilirlik sorunlarını beraberinde getirmiştir. Çevreyi tahrip eden büyük miktarlarda atıklara neden olmaktadır. İnsanların çevre üzerindeki olumsuz etkisini azaltmak için sürdürülebilir üretim ve tüketim temelli yeni yaklaşımlara ihtiyaç vardır. Bu noktada sürdürülebilir kalkınma hedefine uygun döngüsel ekonomi kavramı ortaya çıkmıştır.
Döngüsel ekonomi ürün, malzeme ve kaynakların değerinin ekonomide olabildiği kadar uzun tutulduğu ve atık miktarının en düşük olduğu bir ekonomik yaklaşımdır. Onarıcı bir sanayi ekonomisini, yenilenebilir enerjiye geçişi, kimyasalların kullanımının azaltılmasını, israfın önlenmesini temel alır. Üretim ve tüketim süreçlerini tekrardan tanımlamayı amaçlar. Hem sistem hem de kaynak sorunlarına odaklanan üç temel unsura dayanmaktadır. Bunlar; doğal sermayeyi korumak ve geliştirmek, kaynak verimliliğini optimize etmek, sistem etkinliğini korumaktır.
Döngüsel ekonomik sistemi tanımlamak için 3R kavramı kullanılır. 3R, İngilizce Recycle, Reuse ve Reduce kavramlarının baş harflerini ifade etmektedir. Sırası ile geri dönüşüm, yeniden kullanım ve azaltma olarak çevrilecek bu kavramları şu şekilde tanımlanabilir. Geri dönüşüm: Atıkların doğrudan kullanımı için geri dönüştürülmesi veya atık geri kazanımının işlevsel hale getirilmesidir. Yeniden kullanım: Atıkların tamir, yenileme veya yeniden üretim ile ya tamamen ya da diğer ürünlerin üretiminde kısmen kullanılmasıdır. Azaltma: Üretim ve tüketim süreçlerinde ortaya çıkan atıkların ve kirleticilerin azaltılmasını ifade etmektedir.
Döngüsel ekonomide atık yönetimi oldukça önemli bir konudur. Atık yönetimi, insanların sağlığını korumak ve sosyal hayatın devamını bir düzen içerisinde devam ettirebilmek amacıyla, atık maddelerin toplanması, işlenmesi, geri dönüştürülmesi sürecini tanımlamaktadır. Atık yönetimi ile atıkları en aza indirmek amaçlanmaktadır. Eğer bu amaç gerçekleştirilemiyorsa, atık malzemeler yeniden kullanma, geri dönüştürme, geri kazanma ya da bir enerji kaynağı olarak kullanma seçenekleri devreye alınmalıdır.
Döngüsel ekonominin hayata geçirilmesi için Avrupa Birliği özel bir çaba sarf etmektedir. Avrupa Birliği bu kapsamda 2050 yılına kadar sürdürülebilir ekonomi için gereken yapısal ve teknolojik değişiklikleri kapsayan bir yol haritası hazırlamıştır. Avrupa Birliği’nin bu alanda hazırlamış olduğu en önemli plan, “Döngüsel Ekonomiye Yönelik Bir Eylem Planı” isimli plandır. Bu plan ile bir ürünün tasarım aşamasından tüketilmesine kadar geçen süreçteki her bir adımında geri dönüşüm, yeniden kullanım ve azaltma prensiplerine bağlı olması gerektiği vurgulanmaktadır. Plan, ürün hayat seyrinin döngüsel ekonomiye uygun olmasını öngörmektedir. Avrupa Birliği’nin döngüsel ekonomi için gerçekleştirdiği diğer bir adım ise atıklar üzerinedir. Döngüsel Ekonomiye Doğru: Sıfır Atık Programı olarak adlandırılan program ile Avrupa Birliği özellikle ambalaj atıklarının azaltımı konusunda önemli hedefler koymaktadır. Bu plan kamu alımlarında yeşil ürünlere öncelik verilmesini savunmaktadır.
