Çocukluk döneminde çocukluktan, ergenlik döneminde ergenliktendir diye önemsemediğimiz veya fark edemediğimiz dikkat eksikliği, dürtüsellik, hiperaktivite ve odaklanmada zorluk gibi davranış belirtileri, onların yetişkin bireyler olduklarında da yaşam kalitelerini bozmaya ve çevreleri ile uyum sorunu yaşamalarına sebep olabiliyor.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olan bir çocuk annesi olarak yıllarca çocuğumun karakteristik özelliği ve zekâ fazlalığı diye sandığım bazı davranışları meğerse bu bozukluktan kaynaklanıyormuş.
Sorunlarını kendi içinde çözen bir çocuk olduğu için ergenlik döneminde de fark edemedim onun bu durumunu. Tanı konulduğunda ise yetişkin bir birey olmuştu artık. Kendisi için yaşamla, insanlarla, olaylarla başa çıkabilmenin nörotipik insanlara göre daha zor olduğunu anlattığında anladım ne kadar acı çektiğini ve ömrü boyunca nörotipik insanlara göre daha çok savaşmak zorunda kalacağını.
Ancak DEHB olan bir çocuğa sahipseniz ona destek olarak insanlık adına bir dâhi kazandırabilirsiniz. Zira dünyanın en ünlü ve başarılı kişileri olan Albert Einstein, Alexander Graham Bell, Leonardo Da Vinci, Pablo Picasso, Benjamin Franklin, Thomas Edison, Abraham Lincoln, John F. Kennedy ve Walt Disney’in DEHB tanısına sahip oldukları düşünülürken; Robin Williams, Jim Carrey, Will Smith, Whoopi Goldberg, Michael Jordan’ın DEHB tanısı konulan ünlüler arasında oldukları biliniyor. DEHB, baş edilmesi zor bir durumdur ancak parlak zekanın ve yaratıcılığın göstergesi olabilir.
Bu sebeple çocuklarınızı içine kapanık, uyuşuk, dalgın, dağınık, sorumsuz, dikkatsiz gibi sıfatlarla nitelendirmek ve onlarda böyle diye yakın akrabalarına benzetmek yerine, sorunun kaynağını bulmaya çalışmak erken teşhis için önemli olabilir.
Zaten yaşama uyum sağlamakta zorlanan bu çocuklar sürekli eleştiriye maruz kaldıklarında yaşamları daha da zor bir hal alıyor. Zira normal şartlarda dahi empatiden uzak bir toplumda bu çocuklar kendilerini nasıl anlatsınlar ki. Bu yüzden aile ve yakın çevre desteğine ihtiyaçları var. Elbette önce bu nörolojik bozukluğun ne olduğunu bilmek gerek.
DEHB için bakın uzmanlar ne diyor;
Çocuklarınızda; görevlerini tamamlamakta güçlük çekme, odaklanmada zorluk yaşama, unutkanlık, organizasyon ve planlama becerilerinde eksiklik, sürekli bir şeyler yapma ihtiyacı hissetme, sık sık yer değiştirme, düşünce ve konuşma akışının hızlı olması, sabırsızlık, ani öfke patlamaları veya sinirli tepkiler, düşünmeden riskli kararlar alma, başkalarını düşünmeden konuşma veya davranışlar sergileme, düzensizlik ve performans sorunları, diğer insanlarla çatışma hali, düşük özsaygı, hızlı duygu değişimleri, depresyon ve anksiyete belirtileri ve kendisiyle barışık olmama halleri var ise bunun sebebi Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olabilir.
DEHB genellikle çocukluk döneminde başlayan ve yetişkinlikte de devam edebilen bir sağlık sorunudur. DEHB olan bireyler genellikle görevlere veya aktivitelere odaklanmada zorluk yaşar, hızla sıkılır, dikkatleri kolayca dağılır ve görevleri tamamlamakta zorlanabilirler. Okul veya iş performansları dikkat eksikliği nedeniyle olumsuz etkilenebilir. Dürtüsellik, kişinin düşünmeden davranma eğilimini ifade eder. Bu durum ani öfke patlamaları, aceleci kararlar alma, başkalarını sürekli olarak kesme ve konuşma gibi davranışları içerebilir. Hiperaktivite ise kişinin aşırı hareketlilik gösterme ve yerinde duramama durumunu tanımlar. Uzun süre oturamama, el ve ayakların sürekli hareket etmesi veya çevresinde sürekli dolaşma gibi belirtilerle kendini gösterebilir.
DEHB’nin potansiyel nedenleri; Genetik faktörler, Beyin kimyası, Beyin yapısı ve fonksiyonu, Çevresel faktörler, Annenin alkol kullanması ve Prematüre doğum olabilir.
DEHB üç türde görülebilir ve bu farklı tipler bireylerin belirtilerinin nasıl göründüğünü etkiler.
Dikkat Eksikliği olan kişilerin kolaylıkla dikkatleri dağılır ve görevleri tamamlamakta güçlük çekerler. Ana belirtileri arasında dikkatsizlik, unutkanlık, detaylara odaklanmakta zorluk ve organizasyon becerilerinde sıkıntı bulunur. Bu tür DEHB teşhisi alan kişiler, hiperaktivite veya dürtüsellik semptomlarına çoğu zaman sahip değildirler.
Hiperaktif-Dürtücü DEHB olan kişiler yerinde duramama, sık sık konuşma, hızlı kararlar alma ve düşünmeden davranma eğilimindedirler. Dikkat eksikliği semptomları daha az belirgindir veya bazı kişilerde hiç görülmez.
Kombine DEHB olan kişiler hem dikkat eksikliği hem de hiperaktif-dürtücü semptomlarını içerir. Bu tür, DEHB en yaygın teşhis edilen türlerinden biridir.
Kişinin iş ve akademik başarısını olumsuz yönde etkileyen bu durumun doğru bir şekilde tanımlanması ve değerlendirilmesi yaşama uyum sürecinin temelidir. Bu konuda uzman bir profesyonel tarafından, kişinin semptomları, tıbbi geçmişi, psikososyal durumu değerlendirilerek izlenecek yol belirlenir ve kişinin ömrü boyunca yaşam kalitesi artırılabilir.