Sevgili okurlarım merhaba.
Sizlere, geçtiğimiz günlerde depremle ilgili dilim döndüğünce bir şeyler anlatmaya çalıştım. Bugünler de ise yazı yazmak içimden gelmiyor. Politika, ekonomi, seçim ya da başka bir konuyu konuşacak durumda olduğumuzu düşünmüyorum. Aklıma bir konu gelse bile onu yazıya dökecek ruh haline bir türlü ulaşamıyorum. Anlayışınıza sığınarak, deprem başlığı altında imar affından tarıma, tarımdan doğa ile uyumlu geleceğe, gelecekten kentlerin kültür envanterine uzanan bazı bilgileri sizlerle paylaşmak istiyorum.
İmar Affı
2018 yılında çıkarılan imar affı ile: yapı sahibinin beyanı yeterli bulunarak, hiçbir denetim olmaksızın kaçak yapılara ruhsat verildi. Kaçak yapı statüsü kaldırılarak, ilgili yapıların kentsel hizmetlerden yararlanması sağlandı. Yıkım kararları ve idari para cezaları kaldırıldı. Yapı kullanma izin belgesi aranmaksızın cins değişikliği ve kat mülkiyeti işlemleri yapılabildi. Denetimden yoksun yapıların alan büyüklükleri üzerinden para yatırmaları af için yeterli görüldü.
İnşaat Sektörü
1950’lerde çarpık kentleşme ve o dönemde adları çıkan bazı müteahhitler…
Bugün de yozlaşmış bir müteahhitlik sistemi, yüzlerce kez değişen ihale yasaları, büyük müteahhit firmalarına verilen milyarlarca işler, silinen milyarlık vergiler, yapı denetim firma sahibi müteahhitler…
Beton ekonomisini, müteahhit cennetini artık durdurun. Şehir plancıları, mimarlar, inşaat mühendisleri, jeoloji ve jeofizik uzmanlarına yetki verin. Yurtsever mühendisler ve vatansever bilim insanları yönetimde olsun.
Atatürk’ün dediği gibi; “Hayatta en hakiki mürşit bilimdir.”
Tarım ve Hayvancılık
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2022 yılı verilerine göre depremden doğrudan etkilenen 10 ilin nüfusu yaklaşık 13,5 milyondur. Toplam ülke nüfusun %15,7’sini kapsamaktadır. Deprem bölgesindeki 4923 mahalle/kırsal mahalle/köy/belde nüfusu yaklaşık 2,6 milyondur. Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Şanlıurfa ve Kilis illerimiz Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında, son derece verimli tarım arazilerine ve önemli tarımsal üretim potansiyeline sahip illerimizdir.
TÜİK 2022 yılı verilerine göre depremden etkilenen 10 ilde 2 milyondan fazla büyükbaş ve 9 milyondan fazla küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Bu veriler, Türkiye`deki toplam hayvan varlığının %15’ine denk gelmektedir. Deprem bölgesindeki tarım arazisi miktarı yaklaşık 3,7 milyon hektar, kayıtlı çiftçi sayısı yaklaşık 270 bindir. Bu kadar büyük bir nüfusu ve coğrafyayı etkileyen depremin yaralarının bir an önce sarılması çok önemlidir.
Deprem Bölgesindeki Orman ve Meraları Yapılaşmaya Açmak İsteyenlere Uyarı:
T.C. Anayasası, devlete, 44. maddesi ile “toprağın verimli olarak işletilmesini korumak ve geliştirmek…”, 45. maddesi ile de “tarım arazileri ile çayır ve meraların amaç dışı kullanılmasını ve tahribini önlemek…” görevlerini yüklemiştir.
Anayasamızın 45. maddesinin gerekçesinde; “Madde, Devlete tarım arazilerinin ve çayırlarla meraların amaç dışı kullanılmasını önleme görevi vermektedir. Devlet, bu amaçla yasal düzenlemeler yapmalıdır” ifadesi yer almaktadır. Bu ifade, AYM’nin birçok kararında da belirtilmiştir.
Kentlerin Kültür Envanteri
Kent envanterlerinin önemini, yaşadığımız afetlerde bir kez daha anladık. Türkiye’nin doğa, tarih, mimarlık ve kültür alanında uzmanlaşmış arşiv, kütüphane, araştırma, eğitim ve yayın birimi olan ÇEKÜL; depremden etkilenen kentlerimize ait kültür envanteri, fotoğraf, belge, yaşam kültürü kitapları gibi farklı başlıklardaki tüm belgelerini katalog tarama sistemiyle bir kaynakça haline getirdi. 11 ilimize ait bu kaynaklara ve daha fazla belgeye ulaşmak isteyen kişi ve kurumlar, Beyoğlu’ndaki ÇEKÜL Evinde bulunan Bilgi Belge Merkezi’ni ziyaret edebilir. (*)
Deprem Bölgesi Ve Gelecek
Hatay, medeniyetler şehri, kadim kent, tarihteki 8. yıkımı yaşadı. Burada yıkımın bu denli büyük olmasının nedenleri iyice araştırılmalıdır. Hatay’da yeni yapılan hastaneler ve kamu binaları bile yıkıldı. Bu da gösteriyor ki doğru yapılandırılmamış bir deprem yönetmeliği, yapı denetimlerinin kamu yararına çalışan kurumlardan alınıp, özelleştirilmesi birer etken olmuştur.
Hatay’da binaların büyük bir çoğunluğunun hasar görmesi nedeniyle kiralık ev sorunu da baş göstermiştir. Bu nedenle barınma sorununun kalıcı olarak çözümü acil ve gereklidir. Yeniden inşa sürecinde vatandaşlarımızın hak kayıpları yaşamaması ve doğru bilgilendirilmesi elzemdir. Yıkılan veya zarar gören evlerin/şehrin yeniden inşası, rant uğruna alelacele kararlarla yapılıp yeni sorunlar yaratabilir.
Diyarbakır, Gaziantep, Kahramanmaraş ve Antakya… Bu topraklarda suyun yaratıcı gücü var. Mezopotamya’dan bahsediyoruz. İlk şehirlerin kurulduğu bölgeler, şehir devletleri kuruldu yıkıldı bu topraklarda. Doğayla kentsel sistem barıştırılarak tasarlanmalı.
Hangi kentlerin rolü ne olacak? Sanayi kenti, tarım kenti, kültür kenti gibi. “Ben Antakya’yı tamamen şuraya taşıyacağım” diyemezsiniz. Doğru bir fikir değil. “Ben Antakya’yı doğanın verdiği mesajları dikkate alarak yeniden tasarlayacağım” demek gerekir. Hatay için turizm, tarım ve denizcilik öne çıkıyor. Bu alanlarda yapılacak iyi planlama geri dönüşün ya da yerinde kalmanın en önemli anahtarı olacak.
UNUTMA
Vefat etmesine rağmen yaşayan, yaptıklarıyla değeri sürekli artan dünyadaki tek lider, Atatürk’ün, diplomatik zekâsıyla kazanılan Hatay’a sahip çıkmak ve tüm halkımızın şahsi meselesi haline getirmek en birinci görevimizdir.
Kaynaklar: ÇEKÜL, TÜİK, TMMOB
(*) Randevu için: 0212 249 64 64 / arsiv@cekulvakfi.org.tr
