10 Kasım dolayısıyla geçtiğimiz hafta sonunda çocuklar Atatürk’ün aramızdan ayrılışı konusunda pek çok haber, anma töreni ve sosyal medya gönderisi gördü. Bazı ailelerden “Çocuğumuz ölüm kavramını sorguluyor, nasıl açıklayacağımızı bilemedik, ölümden korkuyor.” şeklinde geri dönüşler alınca bu konuyu açıklığa kavuşturmak istedim.
Ölüm kavramını çocuklara anlatırken, çocuğun gelişim düzeyini ve yaş grubunun göz önünde bulundurulması gerekir. Soyut döneme kadar (ortalama 10 yaş) çocukların ölüm kavramını tam olarak zihinlerinde oturtmaları, bu durumun geçici bir süreç olmadığını anlamlandırmaları ve günü geldiğinde kendi anne-babalarının da hayatının sona ereceğinin farkına varmaları pek mümkün değildir. Yine de okul hayatına başlayan çocuklar aldıkları eğitim sebebiyle Ulu Önder Atatürk’ün hayatta olmadığını, bunun ülkemiz için ulusal yas olduğunu biliyor ve “Atatürk ölmedi, kalbimizde yaşıyor.” gibi cümleleri daha kolay anlayabiliyor.
Bu süreçte özellikle kreş çağındaki çocukların ailelerinden bazı sorular aldım. 2-6 yaş döneminde çocuklar ölüm hakkında sınırlı ve belirsiz anlayışa sahiptirler. Ölümün kalıcı bir durum olduğunu düşünemezler. Yeterince dua ederek ya da güçlü dileklerde bulunarak ölen kişinin yeniden canlanacağını düşünebilirler. O yüzden “Atatürk ölmedi, kalbimizde yaşıyor.” gibi cümleler onlar için fazlasıyla kafa karıştırıcı bir hal alabilir.
Kreş çağındaki çocuğunuza ölüm kavramını açıklarken olabildiğince net kavramlar kullanın. “Başka bir boyuta geçti.” ya da “Uzun bir süre uyanmayacağı bir uykuya yattı.” gibi cümleler çocuğu endişelendirecektir. Uykuyu, ölümle eşleştirip anne-babasının uyuma halinden rahatsız olarak korkmaya başlayabilir. Olabildiğince somut ifadeler kullanarak anlatın. “O kişi öldü.” diyerek net bir algı yaratmış olursunuz. Ancak kreş çağındaki çocuklara ölümün ne anlama geldiğini açıklamanız gerekir. “Artık yaşamıyor.” şeklinde açıklanabilir. Bunun üzerine yaşamın ne anlama geldiğini anlatmalısınız. “Yaşarken nefes alırız, yürürüz, koşarız, yemek yeriz. Ancak o kişi artık bunları yapamayacak.” diyerek anlatımı güçlendirebilirsiniz. Bunu yaparken lütfen ölümü hastalık, yaşlılık gibi sebeplere dayandırmadan anlatmaya çalışın. “Her insanın dünya üzerinde bir yaşam süresi var ve bu süreyi tamamladığımızda yaşamımız sona erer.” diyebilirsiniz.
Sevilen birinin kaybından sonra, çocuklar anne-babalarının başına kötü bir şey gelmesinden endişe duyarlar. “Şimdi kim ölecek ?”, “Ölen kişi olmadan nasıl yaşayacağız ?”, “Benimle kim ilgilenecek ?” gibi sorular yöneltebilirler. Çünkü ölümle ilgili sordukları her sorunun altında anne-babalarının ölüp ölmeyeceğini, kendilerine ne olacağını öğrenme arzusu vardır. Bu soruları açıkça sormasalar bile, ölüm kavramını anlatırken ona sakince güvence verebilirsiniz. “Ben buradayım, yanındayım, daha uzun yıllar seninle birlikte olmayı planlıyorum.” şeklinde bir cümle onu rahatlatacaktır. https://www.balikesir24saat.com/author/sedef-olcay-atici/
Uzm. Klinik Psikolog Sedef Olcay Atıcı
