1 . KAYALAR TARİHİNİN KISA ÖZETİ :
Kayalar köyü 1281 yılında Kayılar’ ın bir kolu olan An Kabileyi Kayıhan sülalesi tarafından kurulmuştur. Kayalar’ a ilk gelip yerleşenler ; Hacıkanatlar, Koçlar ve Dağlılar’ dır aşağı cami ve civarına yerleşmişlerdir, daha sonra aynı soydan Kırhanlılar gelip köyün yukarısındaki yüksek kesime (tepeye) yerleşmişlerdir, bu tepelerdeki kırhanlığa yerleştikleri için onlara Kırhanlılar adı verilmiştir.
Başka bir rivayete göre ise ; Kayalar’ ı kuranlar 1050-1100 tarihlerinde (ortalama 1075 yıllarında) Şamlı ovasına gelip yerleşen , Oğuzlar’ ın Üç Ok kolunun Gökçe Yörük Türkmenleridir. Gökçe Yörükler Şamlı’ da üç -beş yıl kaldıktan sonra üç kola ayrılırlar, birinci kol Balıkesir Gök köye, ikinci kol Havran’ ın Eseler Köyüne ( şimdiki Karaoğlanlar köyüne), üçüncü kol ise Kayalar köyüne gelip yerleşmiştir. Bu rivayete göre Kayalar köyü 1075 ‘li yıllarda kurulmuştur, yani 1281’den 206 yıl önce Gökçe Yörükler gelip köyü kurmuşlardır, Kayıhanlar daha sonra (1281) ‘de Kayalar’ a gelip yerleşmişlerdir.
Bir başka ifade ile Kayıhanlar Osmanlı Beyliği’nin kuruluş tarihi olan 1299’dan 18 yıl önce gelip Kayalar köyüne yerleşmişlerdir. Buradan anlıyoruz ki Kayalar köyü, Karesi ve Osmanlı Beyliğinden de önce yine KAYILAR’ ın bir kolu olan An Kabileyi Kayıhan sülalesi tarafından kurulmuştur . Kayalar, Osmanlı döneminde çok uzun bir müddet Biga Müstakil Sancağı’na bağlı ve Balya Kazası’nın bir köyü olarak kalmıştır, dört kez de nahiye merkezi olarak görev yapmıştır. Sonuç olarak Kayıhanlar kendilerinden 206 yıl önce Kayalar’ a gelip yerleşen Gökçe Yörükler ile birleşmişlerdir.
Kayalar’ ın kuruluş tarihi ile ilgili olarak yaptığım araştırmaları yoğunlaştırdım. Bu maksatla Devlet Osmanlı Arşivleri Genel Müdürlüğü (İSTANBUL)’ da yaptığım uzun çalışmalar esnasında Osmanlı’ya vergi veren KAYI köylerini araştırırken, Kayalar köyüne ait (ML. VRDT. TMT. d. 07238 numaralı TEMETTÜAT defter)’ ini buldum. Hicri :1260 – 1261= (1844 – 1845) tarihli olan bu TEMETTÜAT DEFTERİ ‘ni okudum, inceledim ve Osmanlıca’ dan Türkçe’ ye tercüme ettim .
2 . TEMETTÜAT DEFTERİNİN ve TARİHÇENİN İLK KEZ KİTAP HALİNE GETİRİLMESİ ve YAYINLANMASI :
Bildiğim kuran alfabesinin üzerine kendi kendime öğrendiğim Osmanlıca’ yı ekledim, tarih araştırmacısı belgesi aldım ve Devlet Osmanlı Arşivleri Müdürlüğünde ( 4-5 ay ) araştırma yaparak , KAYALAR KÖYÜ’ ne ait olan bu defteri okuyup tercüme ettim , üç dört yıl süren diğer paralel araştırma ve çalışmalardan sonra , 2009 yılında yayınladığım “KAYALAR KÖYÜ ve TARİHİ” kitabımda uzunca bir bölüm ayırarak bu defter ve kayıtlardaki bilgileri okuyucularım ile paylaştım .
Kitabımın yayınlanmasından altı ay kadar sonra rahmetli Ömer ÜNAL (Ömer Abi ) “KAYALAR – GAYLAR KÖYÜ” kitabının basımını aşamasına geldiğinde, bu bilgi ve belgelere nasıl ulaşabileceğini bana sordu, kendisi tercüme edemediği için Ilıcalı Prof. İsmail OĞUZ’ dan yardım ve destek talebinde bulunarak gereken desteği almıştı.
3 . TEMETTÜAT DEFTERİNİN ve TARİHÇENİN YENİDEN KİTAP OLARAK YAYINLANMASI :
Önceki kitabımda yayınladığım bilgileri yeterli görmedim ve 2018 yılında “TEMETTÜAT KAYITLARI İLE KAYALAR” isimli yeni bir kitap yayınladım. Kayalar tarihine ait olan bu değerli bilgiler, beni çok bereketli ve verimli topraklar üzerinde yaşadığıma inandırdı.
Kayalar, yaklaşık 180 yıl öncesine kadar ve daha önceki tarihlerde ne kadar büyük imkan ve olanaklara sahip imiş, size bunları anlatmak isterim.O tarihlerde Kayalar’ da Osmanlı’ya vergi veren 132 hane ve bu hanelerde ismen kayıtlı 307 erkek , 3’de hanım mevcuttur. Hane sahiplerinin kaç kadınla evli oldukları , kaç kız evlatlarının olduğunu defterde göremedim, kadın sayısını ve köyün o tarihlerdeki nüfusunun kaç kişiden oluştuğunu tahmini hesaplamalar ile çıkardım.O tarihlerde köyün nüfusu, kadın ve erkek toplam = 550 – 650 kişi kadardır .
Defterde kayıtlı olan hane sahiplerinin, MAL, MÜLK, HAYVAN ve ARAZİ “BAĞ, BAHÇE, TARLA …vb” değerleri ve bunların ederi kuruşuna kadar kayıt altına alınmıştır.
4 . TEMETTÜAT DEFTERİNDEN ÇIKARILAN İSTATİSTİKİ BİLGİLER :
- Genel :
(1) . Hane sahiplerinin : % 98′ inin az veya çok (bir kaç dönüm ) tarla sahibi oldukları görülmüştür .
(2) . ” : % 87′ sinin yarım veya bir dönümlük bağ sahibi oldukları tespit edilmiştir .
(3) . ” : % 63′ ünün evinde en az bir adet merkep, at, veya katır olduğu tespit edilmiştir .
* Hane sahiplerinin % 90’nın evinde sütü sağılan bir hayvan (inek, manda, koyun veya keçi) mutlaka vardır.Tarla sahiplerinin çift sürmek , ekin ekmek ve yük taşımak için mutlaka bir çift öküz veya mandası vardır.
* Diğer köy erkekleri gibi Kayalar köyü erkeklerinin de sakallı ve bıyıklı olup olmadıkları defterde yazılıdır, kişilerin boy – pos, renk , sakallı, bıyıklı, bıyığı çıkmamış, bıyığı terlememiş, hacı… gibi tanımları yapılmıştır. Hane sahiplerinin küçük ve büyük baş hayvan adedi , bunların fiyatı, kaç dönüm tarla, bağ, bahçe sahibi oldukları ve bunların ederi ile devlete ne kadar vergi ödedikleri defterde yazılıdır.
* Osmanlı devletinin ve döneminin kadına verdiği / vermediği değerden dolayı kadınların ve kız çocuklarının hiç birisi defterde ismen kayıt altına alınmamıştır, kadınlar nüfus sayımına bile dahil edilmemiştir.
* Köy halkının tarlaya, yaylaya, bağ ve bahçeye gidip gelirken bindiği, ağır veya hafif yüklerini taşıdığı merkep, katır, beygir ve at sahibi olup olmadıkları tespit edilerek deftere kaydedilmiştir. (şimdiki otomobil ve motorlu taşıt araçları gibi)
* Hanelerin yarım veya bir dönüm bağ sahibi olması, üzüm, erik, incir, elma ve armut, sebze ve meyve yetiştirildiğinin bir işaretidir.Yine her hanenin kendisine yetecek kadar tarlaya sahip olması, mısır, bostan, soğan, sarımsak, nohut, mercimek, buğday, arpa, çavdar ve yulaf ile susam, hardal, ayçiçeği yetiştirdiği bilinmekte ve anlaşılmaktadır
* Temettüat defterindeki hane sahipleri incelendiğinde, isim ve lakapları ile kayıtlı (66) sülale mevcuttur, bu sülalelerin soyu halen “üç veya beşi hariç)” köyde soy yaşamını sürdürmektedir.
* Sahip oldukları tarlaların büyüklüğüne göre o zamanki Kayalar zenginlerini sıralayacak olursak ;
Birinci sırada : Çakır oğlu Hafız Hasan bin Abdullah (32 dönüm) = 87.040 metre kare
İkinci sırada : Hacı Ömer (Ömer Ağa) (26 dönüm) = 70.720 ”
Üçüncü sırada : Eyüp oğlu Mustafa bin Eyüp (25 dönüm) = 68.000 ”
Dördüncü sırada : Bigacıklıoğlu Hüseyin bin Mustafa (25 dönüm) = 68.000 ”
Beşinci sırada : Köseoğlu Halil bin İbrahim (21 dönüm) = 57.120 ”
Altıncı sırada : Köseoğlu Ali bin İbrahim (21 dönüm) = 57.120 ”
Yedinci sırada ::Hüseyin oğlu Mustafa bin Hüseyin (21 dönüm) = 57.120 ”
Sekizinci sırada : Hacı İsmail oğlu Mehmet bin İsmail (20 dönüm) = 54.400 ”
Dokuzuncu sırada : Demirci oğlu Hasan bin Halil (18 dönüm) = 48.960 ”
Onuncu sırada : Sarıçoban oğlu Halil bin Mehmet (17dönüm) = 46.240 ”
NOT : Bir Osmanlı dönümü = 2720 metre karedir . Cumhuriyet döneminde ise bir dönüm = 919 metre karedir
* Kayalar köyünün o zamanki ,(süt veren) sağılı hayvan zenginlerinin sıralamasında ilk sekiz hane sahibi ve isimleri:
Birinci : Hacı Ömer Ağa
İkinci : Yörük Mustafa’nın oğlu Hacı Ali
Üçüncü : Sarıçoban oğlu Halil bin Mehmet
Dördüncü : İmam oğlu Ahmet bin Mustafa
Beşinci : Mestan oğlu Mehmet bin Mustafa
Altıncı :Topal oğlu Mehmet bin İbrahim
Yedinci : Kaya oğlu Mehmet bin Mustafa
Sekizinci : Kaya oğlu Hüseyin bin Mustafa
NOT -1 : İnek ve mandayı koşum için öküz gibi besleyenler ile damızlık ve boğa olarak besleyenler, at, eşek, katır, kısrak ve beygir olarak besleyenler bu gruba dahil edilmemişlerdir.
NOT -2 : İki hane sahibi olanlar 8 kişi, hiç hane sayısı olmayanlar 11 kişi, bir hane sahibi olanlar 113 kişi olmak üzere, Kayalar’ da 132 hane mevcuttur.
NOT – 3 : Kadın olmasına rağmen defterde kayıt altına alındığı şekli ile hane sahibi olan bayanlar şunlardır :
(a) . Kara İbrahim oğlu Ali’nin kayın validesi
(b) . Dağlıoğlu Hüseyin Ağa’nın kayın validesi
(c) . Hacı Mehmet oğlu’ nun kayın validesi
Muharrem KAYNAK
09 MART 2022
