Cumhuriyet Meydanı’mızın eski adı Odagıranı’ dır, bu meydan coğrafi konum bakımından da Kayalar’ın ortası sayılır. 1911-1913 yıllarında iki katlı olarak inşa edilen eski Heyet Odası (Muhtarlık binası) ve İlkokul da burada yer almakta idi. Daha sonraki yıllarda o tarihi bina yıkılarak yerine, köy kahvesi, misafirhane, market, çeşme, tuvaleti de ihtiva eden tek katlı ve uzunca bir bina yapılmıştır.
Ramazan ve Kurban Bayramlarında toplu bayramlaşmalar, çalgılı çalgısız/davullu/davulsuz tüm düğünler, salon düğünleri dahil, yemekli mevlit ve hayırlar Odagıranı’nda yapılır. Bayram savma eğlenceleri, toplu asker uğurlama törenleri, keza tüm resmi bayramlar ve geçit törenleri de bu meydanda yapılır, İstiklal marşı eşliğinde göndere bayrak çekilir ve Atatürk büstüne çelenkler konur.
Atatürk büstünü kaidesi ve bayrak direkleri ile birlikte Kayalarlı (Rahmetli) Emekli Hakim Davut Kaynak köyümüze armağan etmiştir. Bu meydanda her hafta köy pazarı kurulur, köy misafirhanesi, köy kahvehaneleri, market, bakkal,.. her şeyimiz Odagıranı’ ndadır. Buradaki kahvehanelerde buluşulur, sohbet ve muhabbet edilir, köye gelen misafirler burada ağırlanır, çay ve kahve ikram edilir.
Odagıranı kahvehanesinde oturunca;
Görüş alanınız genişler, panoramik olarak şöyle bir baktığınızda manzara çok güzeldir ve içiniz açılır, Koca Tepe ve onun çamlarından gelen mis gibi çam kokusu, Dağ Ilıca’sı ile Mandıra Ovası vadisinin yemyeşil ve yukarıdan görünüşü, Balya-Ilıca karayolundan gelip geçen vasıtaların hareketi, Karşıyaka, Harita Tepe ve onun üzerinde dalgalanan Şanlı Bayrağımız, Hıdırcık ve İnce dallık korusu …
Odagıranı’nı önemli kılan diğer ve en önemli hususlardan birisi de, Kayalar köyü gençlerinin 1990’lı yıllara kadar kullandığı delikanlıların ve köy gençlerinin odasının da bu meydanda yer almasıdır.
ÖNEMLİ NOT:
Odagıranı’ndaki bu oda gibi köyümüz tarihinde ve köy içinde bu odalardan beş ayrı yerde odamız vardı. Köseler’ in odası, Demirciler’in odası, Kara Mustafalar’ın odası, Topallar’ın odası, Hacılar’ın odası diye isimlerle anılırlardı. Şimdilerde yıkılmış olan bu odalar, tek katlı, taş yığma, bir oda , bir de oda önünden oluşan, tek kapılı, tek pencereli, odun ateşi ile ocak başından ısınan, üzeri eski tip kiremit ile kaplı bir yapı idi. Odaların duvarları ve tabanı samanlı toprak ile sıvanmış, içi kireç badanalıdır. Demirciler’in ve Topallar’ın odasının altında tek gözlü birer hayvan damı da vardı.
Köy odalarının kapısı ahşap, mandazlı ve fililidir, kilit yoktur, örme ip ile bağlıdır, penceresi tahta kapaklı ve içeriden sürgülüdür, içeride demirbaş eşya olarak, bir maşa, kül küreği ve bir sacağı vardır, birde süpürge ile su küpü ve su tası bulunurdu. Yerler hasır ve keçe ile kaplıdır, efe ve bayraktarlar için pösteki ve ocak başında yastıklı iki minder bulunurdu. Aydınlatma için çıra ve camlı fener içine de konabilen bir iki kandil olurdu. Odagıranı’ nda ve odalarda çok değişik konularda sohbetler yapılırdı.
Kayalar’ın hane sayısı pek değişmez, köy nüfusu değişse bile hane sayısı hep aynıdır. 1955 – 1960’lı yıllarda Kayalar ilkokulunun öğrenci sayısı 130 -140 kişi kadardı. Bu durum, 1965-1970’li yıllara kadar böyle devam etse de sonraki yıllarda öğrenci sayısı epeyce azalmıştır. Bilinçlenen halk fazla çocuk sahibi olmak istememiştir. Her yıl ilk okulu bitiren öğrencilerin yarıya yakını Balya ilçemizdeki orta okula devam ederdi. Geriye kalanlar da aşağı cami odasında açılan ve bir yıl süre ile devam eden Kuran kursuna devam ederler ve hatim indirirlerdi. İlkokul sonrası öğretime devam edenler şehir ve kasaba hayatına özendikleri ve benimsedikleri için köye dönmek istemezlerdi. 1963-1964-1965 yıllarında Almanya’ya işçi olarak ilk grupta gidenler, sonradan eş ve çocuklarını da yanlarına alarak Almanya’ya göç etmişlerdir.
KAYALAR KÖYÜNDE OKUMA – YAZMA / EĞİTİM ve ÖĞRETİM’İN TARİHİ
Kayalar’ da okuma ve yazma eğitim ve öğretimi, 1864 yılında aşağı caminin bir odasında ve Arap harfleri ile köy imamı Kayalarlı bir Hoca tarafından başlatılmıştır.Kırk altı yıl sonra heyet odası ile birlikte (1911-1913) ‘de okul inşa edilinceye kadar eğitim ve öğretim cami odasında yapılmıştır.
-1911-1913 inşaatı “Elli Sarı Lira’ya” iki yılda tamamlanan Odagıranı’ndaki ilkokul aynı zamanda Heyet Odası binasıdır.
– 1917 yılında okul Hacılar’ın köy odasına taşınmıştır.Yine aynı yıl Anzavur isyanı nedeni ile Kadıköylü Laz Yunus Hoca tarafından Tuncine Duası okunarak okul kapatılmıştır.
– 1928 yılında bilinmeyen bir nedenle Heyet odası ve okul binası bir gecede yanmıştır. Köy halkı tarafından yanan okul onarılarak ertesi yıl tekrar öğrenime açılmıştır.1939 yılına kadar ilkokul olarak da hizmet vermeye devam etmiştir.
– 1936-1939 inşaatı üç yılda tamamlanan, iki katlı ve beş sınıflı yeni okulumuz da yıllarca (44 yıl) ve aralıksız olarak eğitim ve öğretim devam etmiştir. Okulun yapımında, aynı zamanda çok iyi bir yapı ustası da olan köy muhtarı Ömer Başaran başta olmak üzere köyün ileri gelenlerinden ve köyümüzde muhtarlık da yapan Raşit Güner, Mustafa Kaptan ve Ali Yüksel’in çok yardımları olmuştur.
– Ben de 1955-1960 yıllarında bu okulda beş yıl okudum ve diploma aldım, dördüncü ve beşinci sınıfta iken 23 NİSAN’ da yapılan müsamerelerde rol aldım. Müsamereler köyümüzün orta yerindeki Odagıranı’ ndaki heyet odasının merdivenlerine kurulan portatif sahnede canlandırılırdı. Seyirci halk yerlere serilen hasır, kilim ve minderler üzerine diz çöker veya bağdaş kurarak oturur seyrederdi.
– 1939’da inşa edilen yeni okul 1981 yılında depreme dayanıksızdır diye boşaltılarak hemen yanına tek katlı yeni bir ilk okul binası daha inşa edilmiştir.(1983)… Okul inşaatının süratle ve iki yıl gibi çok kısa zamanda bitirilmesi için, köy halkı imece usulü çalışmıştır. “İlçe Kaymakamı A. Osman İşşen ile köy muhtarı Selafi Akten‘ in gayretli çalışmaları unutulmaz bir hizmet olarak hatırlanacaktır”
– Civar köylerinde öğrenci sayısı çok azaldığından 1986’da Kayalar’ da taşımalı eğitime geçilmiştir.
– 1992-1993 tarihinde Emekli Hakim Davut Kaynak tarafından okulumuzda zengin bir kütüphane kurulmuş ve kendisi tarafından tefriş edilmiştir.
– Okulumuz 1993-1994 eğitim yılında Çevre Bakanlığınca “En Yeşil Okul” berat ve madalyası ile ödüllendirilmiştir. Sonraki yıllarda, öğrenci sayısı daha da azaldığı için 2010’lu yıllara gelindiğinde “öğrenci sayısının azlığı gerekçe gösterilerek”okul kapatılmıştır.
Kayalar İlkokulundan mezun olanlar, gittikleri orta okul ve daha yüksek okulların eğitim ve öğretim seviyesine kolayca adapte olabilmişler ve eğitim programlarını takip edebilmişlerdir. Okulumuzu ve daha sonraki, yüksek okulları bitiren Kayalar’lı hemşehrilerimizden çok kıymetli ve değerli şahsiyetler yetişmiştir.
Çok sayıda, Prof., Doç.Dr., Akademisyen , Diş Hekimi, Mühendis, Mimar, Hakim, Savcı, Avukat, Subay, Astsubay, Emniyet Müdürü, Polis Memuru, Öğretmen, Müfettiş, Savaş Pilotu, Kaptan ve Makinist, Gazeteci, Şair, Yazar, Hemşire, Ebe ve Sağlık Memuru, İmam ve Hafız, Ekonomist, Maliyeci, İş İnsanı ve Sanayici,…yetişmiştir.
Okulumuzda öğretmenlik yapan ve istikbalde öğrencilerimizin başarılı hizmetler yapmalarını sağlayan tüm öğretmenlerimize şükranlarımı sunuyorum, aramızdan ayrılanlara da Allah’tan rahmet diliyorum.
Sadece Kayalar Köyü ilkokulu değil hiç bir köy ve mahallenin okulu asla ve asla kapatılmasın dileklerimle…
Muharrem KAYNAK
28 NİSAN 2022
Tarihleri,yer isimleri belge niteliğinde olan bukadar ayrıntılı ve güzel bir yazıyı yazan Muharrem Albaya emekleri için gönülden teşekkür ediyorum, sevgi saygılarımla