Bundan 100 yıl önce; 1920 yıllında Balıkesir’de dükkân, atölye türünde 1002 işyeri bulunuyordu.
O yılların Balıkesir nüfusunun 30 bin civarında olduğunu düşünecek olur isek hareketli bir ticari yapının olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.
Hizmet sektörü gelişmiş durumda ve ticarette önemli kuralların varlığı söz konusuydu.
İhraç malları için Balıkesir merkezde kalite kontrol komisyonları kurulmaktaydı.
1920’li yılların bugünkü marketlerin bünyesinde olabilecek malzemeleri satan iş yerlerine baktığımızda; 18 Bakkal dükkânı, 27 çerçici, 26 uncu, 19 sabun ve zeytinyağcı, 13 leblebici, 10 yemişçi, 6 kadayıfçı, 6 şekerci, 13 helvacının işyerine rastlıyoruz.
Bu arada kahvehane kültürünün her daim derin etkisi ile 80 kahvehane mevcut.
1900’lü yılların başlarından itibaren 1994 yılına kadar Balıkesir ticari hayatında esnaflık kültürünü ve şeklini bir şok dalgası ile etkileyecek köklü bir değişiklik söz konusu değil.
Dükkanlardaki ticaret sindirilebilir, alışması kolay doğal gelişim sürecini yaşadı.
Yokluk yılları, karneli dönemler.
Tüccarlar demir, şeker türü ana emtiaların ticaretini yapabilmek için kendilerine bir otorite tarafından tahsis yapılmasını beklerlerdi.
Dükkanların, marketlerin büyüklükleri, temin şekilleri, dağıtımları, veresiye defterleri, satış teknikleri hemen hemen aynı.
Herhangi hatırı sayılır bir yenilik yok.
Ticareti yapılan ürünler değişiyor, çeşitleniyor.
1994 yılından itibaren Balıkesir’de dükkân, market anlayışını ve beraberinde esnafın tamamını çok yakından etkileyen bir şok dalgası ile şekil değişikliği başlıyor.
1994 yılına kadar Balıkesir Merkezde dükkân ile başlayan satış şekli bir miktar büyüme göstermiş, yerel marketler oluşmaya başlamıştı.
Bu yıllarda bunların bir kısmına örnek; Ömür Market, Ender Market ve Harb-İş’tir.
Bu arada küçük ama çeşidi ve hatırası çok olan Bandırma Bakkaliyesini de anmadan geçmeyeyim.
Ordu Pazarı farklı bir tarza sahipti.
Nitekim 1994 yılında bugünkü Kay Süt Fabrikasının (O günlerde SEK olan yer) karşısına denk gelen alanda; Balıkesir ilk Alış-Veriş Merkezi mantığında, Ordu Pazarı ile seri kasaların yan yana dizilerek geniş kitlelere yaklaşık 4000 m2 alanda hizmet verme market ticareti ile tanıştı.
***
Bundan sonra Balıkesir market tarihi ve alış-veriş tarzı şok dalgası şeklinde değişti.
Bu gelişmeden esnaf büyük bir yara aldı.
Ordu Pazarı daha henüz hükümranlığını ilan etmişken; hiç ummadığı bir rakip ile karşılaştı. 1995 yılında bugünkü Yaylada’nın olduğu alan, o günün Belediye Başkanı olan Sami Gökdeniz’in gayretleri ile arsaların tevhidi ile oluşturuldu.
Nevzat Çorapçılar’ın girişimciliği o günün İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı olan Burhan Özfatura’nın evet demesi ile Balıkesir ikinci Alış-Veriş Merkezi olarak, İzmir Büyükşehir Belediyesinin iştiraki olan Tansaş ile 5 bin m2 kapalı alana sahip bir şekilde tanıştı.
Tansaş Alış-Veriş Merkezinin açılışına 10 bine yakın Balıkesirli katıldı.
Çok görkemli bir açılıştan sonra içeri hücum eden insanlar pek çok şeyi devirmişlerdi.
Öğle saatlerinde yapılan açılışın ardından geçen saatler yoğunluğu azaltmadı.
Gece saat 22:00 sıralarında mağazanın güvenlik görevlileri insanları zorlayarak kapıları kapatabilmişlerdi.
Balıkesir artık Alış-Veriş Merkezi tarzı ile tanışmıştı.
Marketçilikte hiçbir şey artık eskisi gibi olmayacaktı.
***
1996 Yılında Tansaş’ın binasını Migros’la franchise yapan Adapazarlı grubun satın alması ile Migros’un Balıkesir’e girişine sahne oldu.
Migros’un etrafında çeşitli işyerleri açılmıştı.
O günlerde İzmirli Pehlivanoğlu Balıkesir’le ilgilenmeye başladı.
Büyük bir mağaza niyetleri vardı.
Lakin şehir merkezinde daha küçük bir market açtılar.
Yeni marketçilik yılları Ömür Market, Ender Market türü marketlerin sonunu getirdi.
Balıkesir şehir merkezinde Migros, Tansaş, Şok, BİM, A 101, türü büyük sermayenin girişimi ve yaygın bir ağa sahip marketler boy göstermeye başladı.
***
Sami Gökdeniz dönemi Belediyesinin tevhidini yaparak bir araya getirdiği alan bereketli çıkmıştı.
Bu alana Sabri Uğur başkanlığındaki dönemde; Yaylada inşa edildi.
Yaylada diğer hiper marketlerden farklı topyekûn bir Alış-Veriş Merkezi mantığı ve heyecanlı bir bekleyişin ardından merhaba dedi Balıkesir’e.
Bu arada Balıkesir’in yerel marketi 4As birer birer şubelerini açmaya başladı.
Gelirdi gelmezdi, arsa arıyor diye yapılan pek çok dedikodunun ardından 2010 yılının Ocak ayının karlı ve soğuk bir gününde Kipa; kamyon garajının boşalmasıyla oluşan alanda büyük bir Alış-Veriş Merkezi olarak açıldı.
Uzun süre, Yaylada’nın karşı çaprazındaki alana Kırcal’ların Özdilek Mağazasını getireceği konuşuldu.
Mahalle arası zincir marketler her gün bir yenisini ekliyor envantere.
Son bombamız 10 BURDA Alış Veriş Merkezi.
Esas Holding Alış Veriş Merkezi yerine üretim alanında bir yatırım yapsaydı hiç kuşkusuz Balıkesir’e çok daha katma değerli bir yatırım olurdu.
Erdoğan Dur
