Üretim gücü, elde edilen hasıla, sektörel istihdam gibi veriler her yıl açıklanamadığı için yazımı 2018 yılı verilerine dayandırarak yazıyorum.
Balıkesir’in topyekûn yürüttüğü ekonomik üretim faaliyetlerinden elde ettiği gelire baktığımızda verimli olamadığını rahatlıkla söyleyebiliriz.
Balıkesir üretim potansiyelini değerlendirirken sektörel istihdamını yüzde 49,5 ile ilk sıra olarak hizmet sektöründe kullanıyor.
Ardından ekonomik üretim gücünü yüzde 29,3 ile tarım sektöründen alıyor.
Sanayi üretimi için kullandığı toplam istihdam oranı il toplamının yüzde 21,2’sine isabet ediyor.
Sanayi üretiminde ortaya çıkardığı katma değer ile gıda sektörü açık ara lider durumda.
2018 yılında toplam üretim gücünü kullanarak ortaya çıkardığı toplam hasıla 45 milyar 577 milyon 580 bin Türk Lirası.
Türkiye genelinde 14. sırada yer almış.
Ekonomik verilerinin genel görünümü açısından sorun yok gibi gözüküyor.
Fakat kişi başı hasılaya baktığımızda ciddi bir sorun ile karşılaşıyoruz.
7 bin 943 dolarlık kişi başı gelir ile Balıkesir hem Türkiye ortalamasının altında hem de ülke genelinde 26. sırada yer alıyor.
Balıkesir’in ekonomik üretim gücü ile örtüşmeyen bir sıralama.
Nüfus ile kıyaslama yapıldığında sorun ortaya çıkıyor.
Nüfus göz önüne alınarak yapılan değerlendirmede verimin düşük olduğu sonucuna varıyoruz.
***
Bu olumsuz ekonomik durum hizmet sektörünün dışında tarım ve sanayi üretiminden kaynaklanıyor.
Balıkesir tarımsal üretiminin verimliliği çok düşük.
Şöyle ki 393 bin 636 hektar tarım arazisinde Balıkesir 2019 yılında 3 Milyar 509 Milyon 196 Bin TL değerinde üretim gerçekleştirirken; Çanakkale 291 bin 553 hektar tarım arazisinde 3 Milyar 987 Milyon 353 Bin TL üretim gerçekleştirmiş.
Tarımsal üretim verimsizliğinin kanıtı.
Daha az arazi ve daha az tarım çalışanına karşın daha değerli tarımsal üretim.
Tarım sektörünün Türkiye istihdam ortalaması yüzde 19,5 iken Balıkesir tarım sektörü istihdamı toplam istihdamının yüzde 29,3 üne denk geliyor.
Balıkesir’de toprak var, çiftçi var.
Tarımsal üretimde işletme bazlı alanlarda dahi şöyle bir durum var.
Aile bireylerinin tümü çalışıyor. Maaş almıyor.
Sigorta gözden kaçıyor, amortisman hak getire.
Milyon değerli işletme bazlı pek çok tarımsal üretimde dahi bu durum geçerli.
Bu arada tarımda çalışıyormuş gibi gözüken ama bakıldığında bir ailenin bir kişinin geliri kadar gelir elde ettiğini düşündüğümüzde istihdamla ilgili de bir başka soruna denk geliyoruz.
***
Balıkesir’in sanayi üretimi devasa boyuttaki hizmet sektörü ve bir tarım şehri büyüklüğünden kaynaklı tarımsal üretim sektörünün ardından gelse de Balıkesir geneline yayılmış bin 300’e yaklaşan pek çok üretim tesisinde önemli bir üretim gücüne sahip.
Sanayi üretimindeki sorun verimsizlik ve katma değer eksikliği.
Bunun nedenlerinin başında üretim gücünde kullanılan teknolojinin yüksek teknoloji olmaması geliyor.
Balıkesir toplam sanayi üretiminde sadece yüzde 0.3 oranında ileri teknoloji kullanabiliyor.
Orta ileri teknoloji oranı da sadece yüzde 12.
***
Ekonomik planlama yaptığınızı hayal edin, Balıkesir’i düşünün.
Kişi başı hasılası 26. sırada ve Türkiye ortalamasının altında.
Sebepler açık seçik ortada duruyor.
İyi niyetle yapılan pek çok girişime şahitlik ediyoruz.
Şu konuda çalışma yapılıyor, bu konuda çalışma yapılıyor.
Çoğu da girişimde kalıyor.
Aslında yapılması gereken çok bariz ortada.
Bir; tarımsal verimliliği arttıracak tarım politikası planlaması.
İki; sanayi üretiminde teknolojiyi yükseltecek ve katma değeri arttıracak planlamalar.
Bazı girişimlere henüz pek yakın gözükmüyoruz.
Erdoğan Dur
