Bu hafta Kıbrıs Barış Harekatının 49’ncu yıldönümü idi. Bundan dolayı bu haftaki sohbet konumuz bu harekatımız üzerine olacaktır.
Önce Kıbrıs adasından bahsedelim. Bu ada Doğu Akdeniz’de bulunur. Çevresinde başka ada yoktur. Anadolu kıyılarına yakındır. Doğu Akdeniz’de adeta batmayan bir uçak gemisi gibidir. Adanın Karpaz burnu İskenderun Körfezine doğru uzanır. Adanın ortasında Karlıdağ bulunur. Adanın kuzeyi verimli ovalarla kaplıdır. Ada adını bakır madeninden alır. Kıbrıs her dönem önemli bir yer olmuştur. Adaya sahip olan devletler doğu Akdeniz ticaret yolunu kontrol etmişlerdir. Ada aynı zamanda İskenderun limanının kontrol noktası durumundadır. İskenderun limanı ise Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu, Kuzey Irak ile kuzey Suriye’nin limanıdır. Dolayısı ile bu limanı kontrol eden devlet bu ard bölgeleri de kontrol eder.
Kıbrıs 1571 yılında Osmanlılara geçmiştir. Osmanlılar döneminde ada sakin bir hayat yaşamıştır. Fakat Osmanlı sanayi devrimini kaçırdığı için sanayi devrimini yapan ülkeler tarafından sıkıştırılmaya başlanmıştır.1878 yılında 2.Abdülhamit döneminde Osmanlı-Rus savaşı başlamıştır. Bu savaşa “93 harbi” denir. Bu savaşta Rus orduları Yeşilköy’e kadar gelmişlerdir. İstanbul’un Rusların eline düşeceği korkusuyla İngiltere devreye girmiş ve Osmanlılar ile Ruslar arasında barış antlaşması yaptırmıştır. Ruslar geri çekilmişlerdir.
Buna karşılık İngiltere Osmanlılardan Kıbrıs adasını 49 yıllığına kiralamak istemiştir. 2.Abdülhamit İstanbul’u kurtarmak için bunu kabul etmiş ve ada 49 yıllığına İngiltere’ye kiraya verilmiştir.1869 yılında Mısır’da Süveyş kanalı açılmış ve bu kanala sahip olan İngiltere Hindistan ile ulaşımını Kıbrıs adası ile güvence altına almıştır.
Ada 49 yıl (1920 yılı) sonunda Osmanlı Devletine geri verilecektir. Fakat olaylar öyle gelişmez.1911 yılında İtalya Osmanlı eyaleti olan Trablusgarp’a saldırır ve işgal eder. Osmanlı gönüllü subayları ile direnirken Güney Ege adalarını işgal eder. Bu arada Balkan Savaşı başlar ve Osmanlı bu savaş sonunda da Balkanları kaybeder. Ardından 1914 yılında 1.Dünya savaşı başlar ve Osmanlı Almanya yanında İngiltere’ye karşı savaşa girer. İngiltere bunun üzerine Kıbrıs’ı kendine ilhak ettiğini belirtir ve adayı sahiplenir. Osmanlı savaş sonunda 1918 yılında yenilir ve Mondros ateşkes antlaşmasını imzalar. Bu antlaşmaya dayanarak İngiltere İstanbul’u donanması ile abluka altına alır.1920 yılında İstanbul’u işgal eder. Bu işgaller sonucu Kurtuluş Savaşı başlar ve Mustafa Kemal önderliğinde Kurtuluş Savaşı kazanılır ve Lozan antlaşması ile yeni devlet kurulur ve cumhuriyet ilan edilir. Mustafa Kemal Kıbrıs’ın önemini yakınlarına belirtir.
1939 yılında 2. Dünya Savaşı başlar ve 1945 yılında biter. Fakat bu savaştan İngiltere kazanmasına rağmen bitik çıkar ve bazı sömürgelerini bırakmak zorunda kalır. Kıbrıs adasının yönetimini de bıraktığını belirtir. Bunun üzerine Rumlar adayı Yunanistan’a bağlamaya çalışmaya başlarlar. Buna Türkler itiraz eder. Türklerin itirazı üzerine Rumlar Türklere soykırım uygulayıp adayı Türk’süzleştirmeye çalışılırlar.1950’li yıllarda pek çok çatışma çıkar.
1960 yılında Türk ve Rum ortaklı ortak Kıbrıs devleti kurulur. Fakat Rumlar Türkleri taciz etmeye devam ederler.1964 yılında Türkiye adaya çıkartma yapmaya karar verir ve donanma denize açılır. Devreye ABD girer ve çıkartma yapılmasını engeller. Ortam gergindir. 15.Temmuz.1974 tarihinde Samson darbe yaparak Makarios’u devirir ve yönetimi ele geçirir. Adayı hızla Yunanistan’a bağlayacaktır.
Durumun savaşla çözüleceğini anlayan Türkiye 1960’lı yıllarda çıkartma gemileri inşasına başlar. Yine denizden çıkartma için amfibi birliği kurar. Havadan inmek için Kayseri’de Hava İndirme Tugayı oluşturulur. Samson darbesinden sonra başbakan Sayın Bülent Ecevit gerekli görüşmeleri yaptıktan sonra ordunun çıkartma yapmasına karar verir. Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk Genelkurmay Başkanı ise Semih Sancar’dır. Türk ordusu 20 Temmuz 1974 sabahı Girne kıyılarına yaş kapak atarak çıkartmaya başlar. Aynı zamanda Hava İndirme Tugayı Kırnı havaalanı çevresine inmeye başlar. Donanma ise adayı abluka altına almıştır.
22 Temmuz 1974’te karaya çıkan birliklerimiz ile havaalanı çevresine inen birliklerimiz birleşmiş ve Lefkoşa’daki Samson darbesi boşa çıkarılmıştır. Ateşkes antlaşması imzalanır ve görüşmeler başlar. Rumların amacı görüşmeleri uzatarak ipe un sermektir.
Dışişleri Bakanımız rahmetli Turan Güneş görüşmelerden bir sonuç çıkmaması üzerine şifre olarak “Ayşe tatile çıksın” der ve 14 Ağustos 1974 tarihinde ikinci harekat başlar. Adanın kuzeyi kontrol altına alınır ve yeşil hat çizilir. Harekatın bitiminden sonra nüfus mübadelesi yapılır ve güneydeki Türkler kuzeye , kuzeydeki Rumlar güneye göç ederler.1975 yılında Kuzey Kıbrıs Türk Federe Devleti kurulur.1983 yılında bu devlet Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti adını alır. Adada bir kolordumuz konuşlu durumdadır. Ada harekattan sonra sükuna kavuşmuştur. Harekat sırasında şehit olan askerlerimize rahmet, gazilerimize ise uzun ömürler dileriz. Saygılarımla.
22.Temmuz.2023
Sinan Kahyaoğlu
