Bu hafta Ankara’nın başkent olmasının 100.üncü yıldönümü idi. Kutlu olsun. Bundan dolayı bu haftaki sohbet konumuz başkentler üzerine olacaktır.
Anadolu’da ilk başkent Hattilerin başkenti olan Hattuşa’dır. Burası Kızılırmak yayı içinde yer alır. Hitit İmparatorluğu kurulunca Hititler de burayı kendilerine başkent olarak seçmişlerdir. Yani Anadolu bütünlüğü İç Anadolu merkez olarak sağlanmaktadır. Coğrafya bunu dayatmaktadır.
Hititlerden sonra Anadolu’da çeşitli devletler kurulmuştur. Ege bölgesinde kurulan Lidya devleti ise kendisine başkent olarak biraz içerilerde yer alan Sardes‘i seçmiştir. Frigyalılar ise Polatlı yakınlarındaki Gordion‘u seçmişlerdir. Urartular ise Van’ı başkent yapmışlardır.
Anadolu’yu kontrol altına alan Roma İmparatorluğu ise zaman içinde kendi başkentini buraya taşıma zorunluluğu duymuştur. Bundan dolayı başkentini önce Truva’ya taşımak istemiş ama olmamıştır. Daha sonra başkentini İstanbul’a taşımıştır. Doğu Roma İmparatorluğunun başkentliğini 395 yılından 1453 yılına kadar yapan İstanbul bu tarihten sonra Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti olmuştur.
Osmanlılar ise önce Söğüt’ü başkent yapmışlar, daha sonra Bursa’yı başkent olarak kullanmışlardır. Bursa’dan sonra Edirne başkent olmuş ve İstanbul’un alınması ile başkent İstanbul’a taşınmıştır. İstanbul Balkanlar ile Anadolu’nun ortak kentidir. Anadolu’da en uzun süre başkentlik yapan kenttir. 330 yılından 1922 yılına kadar kesintisiz başkentlik yapmıştır.
Ankara’da ise 1300 yılında Ahi cumhuriyeti kurulmuş ve 100 yıl hüküm sürmüştür. Dolayısı ile Anadolu’da ilk Türk cumhuriyeti Ankara’da Ahiler tarafından kurulmuşlardır.1919 yılında yine Ankara ahileri Mustafa Kemal’i karşılamak için Seymen alayı düzenlemişlerdir.
İkinci cumhuriyet ise 1923 yılında yine Ankara’da kurulmuştur. Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkması ile başlayan Kurtuluş savaşı kendisine bir merkez aramıştır. Önce Sivas düşünülmüş ama Sivas’ın İstanbul’a uzak olması ile bırakılmıştır. Oysa Ankara hem İç Anadolu’da güvenlik içinde hem de İstanbul’u kontrol eden bir yerde olması nedeni ile tercih edilmiştir. Mustafa Kemal kongresini Sivas’ta toplamış ama savaşı yürütmek için 27 Aralık 1919 tarihinde Ankara’ya gelmiştir. Meclisin 1920 yılında Ankara’da toplanması ile kent resmi olması bile fiili olarak başkent olmuştur. Kurtuluş savaşı buradan yönetilmiş ve başarı kazanılmıştır. Lozan görüşmeleri buradan yapılmış ve Lozan antlaşması burada imzalanmıştır.
Lozan antlaşmasından sonra işgal kuvvetlerinin İstanbul’u terk etmesi gerçekleşmiş ve 6 Ekim 1923 tarihinde ordumuz İstanbul’a girerek kurtarmıştır. İstanbul’un kurtarılmasından sonra mecliste başkent tartışmaları başlamıştır. Tutucu vekillerin isteği başkenti İstanbul’a taşımaktır. Bundan dolayı bu konu görüşülmüş ve 13 Ekim 1923 tarihinde Ankara başkent olarak kabul edilmiştir. Ankara bugün başkentliğinin 100.yılını kutlamaktadır. Nice yüzyıllara diyelim. Saygılar.
14.Ekim.2023
Sinan Kahyaoğlu
