Bu hafta Kurtuluş Savaşımızın başlangıcında savaşımızın kazanılmasında çok önemli bir yeri olan Akbaş cephaneliği baskınının 104’ncü yıldönümü. Bundan dolayı bu olayı anlatacağız. Tarihsel süreçle başlayalım. Mondros ateşkes antlaşmasından sonra İtilaf devletleri Çanakkale boğazının açılmasını istemişlerdi. Çevredeki kolordular gere çekildiler ve Çanakkale boğazının iki yakası İtilaf devletleri tarafından işgal edildi. Bu arada 1917 Bolşevik ihtilalinden sonra geri çekilen Rus ordularının bıraktığı cephanelerin bir kısmı Çanakkale cephesine getirilmişti. Bu silahlar Akbaş cephaneliğinde saklanıyordu. Bu cephanelikte 8 bin tüfek ve 40 makinalı tüfek ile yeterli cephane vardı. Boğazın iki yakası ele geçirildikten sonra bu cephanelik Fransızların kontrolüne verildi. Fransızlar bu cephaneliği Senegalli askerleri ile kontrol ediyordu. Ayrıca cephanelik içinde küçük bir Türk birliği de görev yapıyordu.
Bu arada Bolşevik ihtilalinden sonra Rusya’da iç savaş çıkmış ve çar yanlısı Beyaz ordu ile Bolşevik ordusu olan Kızılordu arasında müthiş bir savaş başlamıştı. İtilaf devletleri bu savaşta Beyaz orduyu desteklemekte idiler. Beyaz ordu itilaf devletlerinden yardım istedi. İtilaf devletleri Akbaş cephaneliğindeki bu silahları Beyaz orduya vermeyi kararlaştırdı.
Bu arada 15.Mayıs.1919 günü Yunan ordusu İzmir’e çıkmış ve işgal etmişti. Yunanlıların işgallere başlaması ile Ege bölgesinde Reddi ilhak dernekleri kuruldu.26.Temmuz.1920 tarihinde 1.Balıkesir kongresi toplandı ve cephe açılması kararı verildi. Soma, Akhisar, İvrindi ve Ayvalık cepheleri açıldı. Ayvalık’ta zaten 28.Mıyıs günü Yunan gemilerinin karaya çıkmasına Ali Çetinkaya ile Edremit eski kaymakamı Köprülü Hamdi Bey karşı çıkmıştı. Bu cephede Kurtuluş savaşımızın ilk örgütlü silahlı direnişi başlamıştı. Köprülü Hamdi Bey Edremit kaymakamı iken Mondros ateşkes antlaşmasından sonra Hürriyetçiler tarafından görevden alınmıştı. Köprülü Hamdi Bey Edremit Reddi İlhak cemiyetini kurdu ve miting düzenledi. Köprülü Hamdi Bey’i Balıkesir kongresi Sivas kongresine Karesi delegesi olarak yollamayı düşünmüş ama gerçekleşmemiştir. Bu arada Balıkesir’de 61. Fırka bulunmaktadır ve komutanı Kazım Özalp’tir. Yunan ordusuna karşı açılan cephelerde silaha ihtiyaç vardır.
4 Eylül 1919 günü Sivas kongresi toplanmış ve Temsil Heyeti seçilmiştir. Temsil Heyeti Başkanı Mustafa Kemal’dir. Aynı tarihlerde Maraş ve Antep’te Kılıç Ali savaşmaktadır. Yine İstanbul üzerine baskı uygulayıp meclisin yeniden açılması için faaliyetler yapılmaktadır. Aralık 1919 da seçimler yenilenip Meclisi Mebusan 10.Ocak.1920 tarihinde toplandı. Mustafa Kemal ise 27.Aralık.1919 günü Ankara’ya geldi ve burayı merkez seçti. İşte bu tarihlerde Akbaş cephaneliğindeki silahların Beyaz ordu generallerinden Vrangel’e verildiği ve bu silahları almak için Kırım’dan bir geminin yola çıktığı haberi geldi. Bu haber üzerine Mustafa Kemal Kazım Özalp vasıtası ile Köprülü Hamdi Bey’den bu silahları kaçırmasını istedi. Köprülü Hamdi Bey Edremit ve çevresi zeybeklerini yanına alarak önce Biga’ya gitti. Buraya gerekli araştırmaları yaptı. Arkadaşı Dramalı Rıza Bey’i cephaneliği incelemesi için görevlendirdi. Silahları taşıması için İstanbul’dan bir gamsot Harbiye nazırlığı tarafından gizlice yollandı. Lapsekili kayıkçılarda ayarlandı. Çevre köylerden taşıma işi yapacak insanlar bulundu.
Baskın 26 Ocak gecesine planlandı. Dramalı Rıza Bey 40 arkadaşı ile cephaneliğin hatlarını kesti ve cephaneliği bastı. Senegalli Fransız askerlerini esir aldı. Akbaş koyu küçük iskelesi ile taşımaya uygundu. Gelen gambot ile kayıklara yüklenen silahlar ile cephaneleri yakalanmadan Lapseki’ye taşıdılar. Sabah durum anlaşılınca İngilizler Bandırma’ya asker çıkardılar. Kaçırılan silahlar Yenice’de bir camiye depolandı. İngilizlerin Yenice’yi basıp silahları alma tehlikesini gören Dramalı Rıza Bey silahları patlattı. Köprülü Hamdi Bey 17 Şubat günü Anzavur tarafından yakalanıp şehit edildi. Köprülü’nün yanında Kani Bey’de vardı. Bu silahların kaçırılması ile Beyaz orduya silah ulaşamadı ve Kızılordu Beyaz orduyu yendi. Daha sonraki süreçte Bolşevikler de İngilizlere karşı bizlere yardım yaparak Kurtuluş savaşımızı kazanmamıza destek oldular. Ulu önder Mustafa Kemal Nutuk’ta bu olayı detaylarıyla anlatıp Köprülü Hamdi Bey’den “kahraman kardeşimiz” diye bahseder. Aynı tarihlerde Meclisi Mebusan ise Misakı Milliyi kabul ederek Kurtuluş savaşımızın hedeflerini çizmiştir. Hepsine minnettarız. Saygılarımla.
27.Ocak.2024
Sinan Kahyaoğlu
