8 yıl kısım şefi, üç yılda sulama birlik başkanı olarak görev yaptığım, Sındırgı ve Bigadiç sulamasına gelin yakından bakalım…
DSİ kurumu, Sındırgı sulamasını hizmete açmadan önce birinci bölümde açıklamaya çalıştığım bilgiler çerçevesinde bilinçli sulu tarım nasıl yapılır konusunda diğer Tarım kuruluşlarıyla birlikte ulaşımı kolay bir noktada ova içinde Deneme Demonstrasyon İstasyonu kurdu. (Bu istasyonlar Bigadiç ve Balıkesir sulamasında da kuruldu)
Bu istasyonda yöreye en uygun bitkiler ekildi, fidanlar dikildi. Çeşitli toprak sınıfları için bu bitkilerin sulama aralıkları, kaç sulama yapılacağı ve ne kadar ürün alınacağı konularında çalışmalar yapıldı. Ziraat ile uğraşan çiftçilere sahada bu çalışmalar anlatıldı ve uygulamalı olarak gösterildi. En uygun bitki deseni tavsiyesi ile bu bitkilerin ürün verimliliğine doğrudan etki eden sulamayla ilgili olarak en verimli sulama aralığı ve nasıl bir sistemle kaç sulama yapılacağı konularında arazide yapılan çalışmalar üzerinden bilgi verildi.
DSİ kurumu yine sulama sahası içinde yer alan ovanın genelinde 4 metre derinlikte drenaj gözlem kuyuları açtı. Bu drenaj gözlem kuyularında, her ay aynı gün olmak şartıyla ölçümler yapıldı. Ovanın tabansuyu seviyesi ay ay ve kirliliği ise sulamanın en yoğun olduğu ayda alınan su örneklerinin analizi üzerinden takip edildi. Dolayısıyla bitkinin etkili kök derinliğindeki tabansuyu seviyesi ile etkisi ay ay takip edildi. Varsa bir olumsuzluk bunun yağmurdan mı yoksa sulamadan mı olduğu konusu ve buna bağlı olarak drenaj kanallarının yeterli olup olmadığı ile temizliğinin zamanında yapılıp yapılmadığı konuları bilimsel anlamda takip edilerek gereği için zamanında müdahale edilerek sorunlar büyümeden, çözümler üretilerek çözüldü. Çiftçi eğitimi hep ön sıradaydı ve çiftçinin sulama öncesinde sulama beyannamesinde vereceği bilgilerin eksiksiz olmasının öneminin ne kadar önemli olduğu konusu verimli bir sulama için olmazsa olmaz kuralı olduğu ve bütün bunlar gece eğitim çalışmalarında hep işlendi ve örnekleriyle anlatıldı.
Sındırgı sulaması, cazibe ve pompaj sulamalarından ibarettir. Sındırgı ovasına sulama suyu temin eden 24 km uzunluğundaki anakanalın en sonunda Gölcük(Ilıcakpınar-47 metre yüksekliğe suyu basarak yapılan bir sulama) pompa istasyonu ile yine anakanalın 22. km’sinde Kızılgür(Çelikler) pompa istasyonu vardır. Toplam sulanan alanımız 40 bin dekara yakındır.
Sındırgı ovasında arazi çok küçük parçalara bölünmüş ve dağınık durumdadır. Ortalama parsel büyüklüğü 3,5-4 dekar arasındadır. Arazi tapularının sahipleri yıllar önce ölmüş büyükbaba veya büyükanne üzerindedir. Bu durumda ciddi bir sorundur.
Gölcük pompa istasyonunun sulama sezonunda kullandığı elektrik miktarı verimli geçen bir sezonda en az 1 milyonkwh’tır. Kızılgür pompa istasyonunun kullandığı elektrik miktarı da 150-200 bin kwh civarındadır. Sındırgı sulama sahası kanalet sistemi ile sulanmaktadır. 1970’li yılların değerleriyle inşa edildiği için verimli bir sulama işletmesi değildir. Sulama genelde karık sulama sistemi ile olmaktadır.
Gelinen noktada çiftçi hibrit tohuma dönünce ve maliyetini düşürebilmek içinde iki sulama arasında çapa yapma mecburiyetini kaldırınca sulama aralığı 5-6 güne(10-12 günden) düştü. Hal böyle olunca sulamanın başında olan çiftçi, hibrit tohumunun çok su istemesi nedeniyle neredeyse tarlasını sürekli sular hale geldi. Bu durumda sulamanın pik döneminde(temmuz-ağustos aylarında) sulama sırasında kurallara riayet etmemek suretiyle sulamayı yapma çabası yeni sıkıntıların oluşmasına neden oldu. Bu sorun çok ciddi bir sorundur ve şimdi(ücretsiz sulama) çok ciddi olayların çıkmasına zemin hazırlayacak konumun tetikleyicisidir. Bunu anlatmaya çalışıyoruz. Tarımsal sulama bu anlamda çiftçi için bir var olma veya yok olma durumudur. Ölçü kaçtığı an bilin ki toplumsal olayların kapısı aralanır.
Bigadiç sulaması da benzer özellikler taşımaktadır. Sulama anakanalı beton kaplamalı olup kanalet sistemiyle sulama yapılmaktadır. Su kullanımı konusunda verimsiz bir sulamadır. 100 birim suyun 40 birimi kayıp olmaktadır. Bigadiç çiftçisi sulu tarımın önemini bildiğinden burada ikinci ürün ekimi oldukça fazladır. Ovada arazi, küçük parseller halinde ve dağınık durumdadır. Bu durum ortaya maliyet sorununu çıkarmaktadır. Ortalama parsel büyüklüğü 5-6 dekar aralığındadır.
Bigadiç sulamasında üç adet pompaj sulaması mevcuttur. Sulamada tüketilen elektrik 400-600 bin kwh arasındadır. Toplam sulama alanımız 30 bin dekar civarındadır.
Tarımsal sulamanın ne kadar önemli ve ciddi bir olay olduğunu aklınızda doğru canlandırabilmeniz için biraz detaylı yazıyorum.
Tarımsal sulama, bitkisel üretimde olmazsa olmaz bir süreçtir. Burada mesele sulamanın ücretli olup olmaması değil, bitkiye istenilen suyun zamanında eksiksiz verilebilmesidir. Bu olmadığında sosyal olayların kapıda olabileceğini bilin istiyorum.
Sındırgı, Bigadiç ve Balıkesir sulamaları ilimizin en eski işletmeleridir. Sıkıntıları birbirine çok yakındır. Gerekli olan bakım onarım çalışmaları zamanında yapılmadığından verimsiz sulamalardır.
Balıkesir sulaması cazibe ve pompaj sulamasından ibarettir. Cazibe ve pompaj sulama sahasının büyüklüğü 65bin dekar civarındadır. Ortalama parsel büyüklüğü 5-6 dekar civarındadır. Halalca pompa istasyonunun sulama sezonunda harcadığı elektrik 250-400bin kwh arasındadır.
Teorik olarak diyebiliriz ki bu üç işletmede yapılacak olan sulama hizmeti ücretsiz olacaktır.
Peki! Bu yönetilebilir mi?
Temel soru budur…
Aradığımız yanıt budur.
DSİ kurumunun Balıkesir genelinde yapmış olduğu tüm gölet ve baraj sulamaları Balıkesir büyükşehire yani BASKİ’ye devredilmiştir. Konu bu nedenle çok önemlidir. Balıkesir’in bu yaz için temel sorunudur…
Bilmem anlatabildim mi? (Devam edecek)
Sevgi ve saygılarımla Vecdi Yılmaz
