Bu hafta Ahilik Haftası idi.18-24.Eylül arası kutlanıyor. Bundan dolayı bizde bu haftaki sohbet konumuz olarak Ahiliği seçtik. Ahilik kardeşlik, eli açıklık ve cömert demektir. Erdem, doğruluk, ahlak, cesaret ve dürüstlük demektir. Bundan dolayı bazı araştırmacılar ahiliği antikçağlara kadar götürmektedirler. Aristotales’in bazı yazılarında da aynı şekilde metinler vardır. Fakat bu metinler insanın nasıl davrandığını ve davranması gerektiğini anlatan ahlak metinleridir.
Bazı araştırmacılara göre ahilik Araplarda Fütüvvet teşkilatı olarak ortaya çıkmıştır. Fütüvvet kahramanlık, yiğitlik ve cömertlik demektir. Abbasiler döneminde Fütüvvet ahiliğe dönüşmüştür. İslam’da iki akım vardır. Birisi zahirilik, diğeri ise batıniliktir. Zahirilik dış görünüşten ibaret olup günümüz Sünniliğini ifade etmektedir. Batınilik ise konunun iç tarafı yani anlamı olup günümüzde Aleviliği ifade etmektedir. Bundan dolayı Ahilik Bektaşi bir İslam yapısı barındırır. Yani Esnaf Bektaşiliğidir.
Ahilerin kökeni Hz.Ali’ye dayanır. Ahilere göre Hz.Muhammed Hz.Ali’ye şalvar giydirip, kuşak kuşatarak kadeh sunmuştur. Anadolu’da Selçuklular zamanında Hacı Bektaş Veli’nin tavsiyesi ile Ahi Evran tarafından kurulmuştur. Ahi Evran, ahiliğin piri kabul edilir. İyi ahlak, doğruluk, kardeşlik ve yardımseverliğin birleştiği sosyoekonomik düzendir. Ahi Evran’a Ahi Baba denir.
Selçuklular döneminde Anadolu’da dört teşkilat vardı. Bunlar: Gaziyan-ı Rum, Abdalan-ı Rum, Bacıyan-ı Rum ve Ahilerdir. Selçuklu devleti yıkılınca yerine beylikler kuruldu. Osmanlı Beyliğini ahiler kurmuştur. Kurucusu olan Osman Beyin kayınbabası Şeyh Edebalı’dır. Edebalı ahi şeyhidir. Osman Beye manevi destek vererek beyliğin sağlam temeller üzerine kurulmasını sağlamıştır. Onun “İnsanı yaşat ki devlet yaşasın” sözü tüm devletler için geçerlidir. Günümüzde Avrupa devletlerinde devlet insana hizmet etmekle yükümlüdür anlayışı egemen olmuştur. Edebalı bunu 13.y.y.da söylemiştir. Ayrıca ahiler Ankara’da 1300’lü yıllarda bir cumhuriyet kurmuşlar ve yüz yıl Ankara’ya hakim olmuşlardır. Bugün Ankara’nın pek çok semtinin adı ahi şeyhlerinin adıdır. Ahi Mamak, Ahi Mesgut v.d. gibi.
Ahilik 16.y.y.da esnaf çarşılarının Ermeniler ,Rumlar ve Yahudilere verilmesi ile büyük darbe yemiştir. Ahilik döneminde Osmanlı kendi ihtiyaçlarını kendi karşılarken ahiliğin sekteye uğramasıyla ekonomik darboğazlar baş göstermeye başlamıştır. Ahiler tekkelerde otururlar ve kendi çarşıları vardır. Bu çarşılarda hem üretim , hem de satış yaparlar. Ahiliğin üretim mantığı insanların ihtiyacını gidermedir. Para kazanma ikinci planda gelir. Her esnaf bir tekkeye bağlıdır. Yaşlanan esnafa tekke bakar.
Günümüzde kapitalizmin üretim mantığı ihtiyaç giderme değil para kazanmadır. Bundan dolayı bir mal eskimeden yenilenmesi lazımdır. Ahiliğin kuralları vardır. Başlıca kuralları: Elini, sofranı, kapını açık tut. Gözünü , belini, dilini kapalı tut. Almanlar 19. yüzyılda meslek eğitimlerinde ahileri örnek almışlardır. Cumhuriyet döneminin en önemli kurumları olan Köy enstitüleri de ahi sistemine göre eğitim vermişlerdir.
Ahilikteki temel kural:
Hak ile sabır dileyip
Bize gelen bizdendir.
Akıl ve ahlak ile çalışıp
Bizi geçen bizdendir.
Saygılar
21.Eylül.2023
