Bu hafta Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı idi. Kutlu olsun. Bizde bu haftaki sohbetimizi bu bayramımız üzerinde yapacağız. Unutmayalım geçmişini unutan toplumlar yok olmaya mahkumdur. 19 Mayıs bizim için olduğu kadar dünya tarihi içinde çok önemli bir gündür.
Tarihsel sürece bakalım. Mondros ateşkes antlaşmasından sonra İtilaf devletleri antlaşmaya attıkları imzayı tanımadan boğazdan geçip İstanbul önlerine gelmişlerdi. Yine 9 Mart 1919 günü İngilizler Samsun’a bir birlik çıkardılar. Burada Rumlar hareketlenmişlerdi. İtilaf devletleri arasında Osmanlı İmparatorluğunun paylaşılmasına dair pek çok gizli antlaşma vardı. Bu antlaşmalar yüzünden Osmanlı imparatorluğu ile yapılacak barış antlaşmasını geciktirmişlerdi.
İzmir ve çevresi sözde İtalyanlara bırakılacaktı. Oysa İngilizler burayı kendilerine bağlı Yunanlara bırakmayı istiyorlardı. Paris görüşmelerinde İzmir Yunanlara verildi. Durumu öğrenen yurtseverler Reddi İlhak Cemiyeti’ni kurup, durumu protesto ettiler.15.Mayıs.119 günü Yunan ordusu İzmir’e çıkarak işgal etti. Ertesi gün Mustafa Kemal İstanbul’dan Samsun’a yola çıktı. Orta Karadeniz’de Rumlar hareketlenmiş ve Türk köylerine saldırmaya başlamışlardı. Buna başta Topal Osman olmak üzere Türk çeteler karşılık verince durumu İtilaf devletlerine şikayet etmişler ve güvenlik istemişlerdi.
İtilaf devletleri ise Türk çetelerinin durdurulması ve Rumların rahatsız edilmemesini Osmanlı hükümetinden istemişti. Bu isteğin yerine getirilmesi için Mustafa Kemal’i 3. Ordu Müfettişi olarak Samsun’a yolladılar. Aynı zamanda Mustafa Kemal’i fiilen İstanbul’dan uzaklaştıracaklardı. Mustafa Kemal yanında 23 arkadaşı ile 16 Mayıs 1919 günü Bandırma vapuru ile yola çıktı. Vapurun kaptanı İsmail Hakkı Durusu idi. İngilizler vapuru yolda batırmayı düşünüyorlardı. Bu durum rapor edilince Mustafa Kemal’in isteği üzerine vapur kıyıyı takip etmeye başladı. 3 günlük yolculuktan sonra Samsun’a varıldı ve Mustafa Kemal yanındaki arkadaşları ile Samsun’a çıktı. Samsun’dan sonra Havza’ya geçti ve burada ilk genelgesini yayınlayarak Kurtuluş savaşını başlattı.
Samsun’da başlayan Kurtuluş savaşı İngilizlerin piyon ordusu Yunan ordusunun 9 Eylül 1922 tarihinde İzmir’de denize dökülmesi ile sona erdi. Daha sonra Mudanya ateşkes antlaşması ve sonra Lozan barış antlaşması ile sona erdi. Ardından 6 Ekim 1923 tarihinde güzel İstanbul işgalden kurtarıldı. 29 Ekim 1923 tarihinde ise Cumhuriyetimiz ilan edilerek devletimiz dünya devletleri arasında yerini aldı. Bundan dolayı 19 Mayıs Kurtuluş savaşımızın başladığı gündür. Cumhuriyetin doğuşudur. Emperyalizmin Çanakkale ve Kût’ül-Amâre yenilgisinden sonra yaşayacağı yeni ve büyük yenilginin başladığı gündür. Türk Kurtuluş savaşından sonra emperyalizmin sömürgesi ülkeler ayaklanarak birer birer bağımsızlıklarını kazanmışlardır. Bundan dolayı 19 Mayıs mazlum ulusların kurtuluşlarının başladığı gündür.
1. Dünya Savaşı devam ederken12 Mayıs 1916 tarihinde İstanbul Erkek Öğretmen Okulu öğrencileri vatan savunmasına hazır olduklarını belirtmek için ilk defa jimnastik şenlikleri düzenlemişlerdir. Bu şenliklere Jimnastik Şenlikleri, Mektepliler Bayramı, İdman Bayramı gibi isimler verilmiştir. Bu bayram bu tarihten sonra her yıl kutlanmaya başlanmıştır.
19 Mayıs ise bayram olarak ilk defa 1926 yılında kutlanmıştır. 1927 yılında ise İstanbul erkek öğretmen okulunun düzenlediği jimnastik bayramını Milli Eğitim Bakanlığı 19 Mayıs’ta düzenlemiştir. Böylece Gençlik ve Spor Bayramı doğmuştur. 24 Mayıs 1935 yılında Atatürk Günü olarak resmiyet kazanmıştır. 30 Haziran 1938 tarihinde ise “Gençlik ve Spor Bayramı” olarak kutlanmaya başlanmıştır. Bu bayramda tüm öğrenciler çeşitli spor gösterileri yapmaktaydı. 12 Eylül 1980’den sonra adı “Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı” olarak değiştirildi.
1995 yılında adı tekrar “Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı” olarak değiştirildi. 2011 yılında kutlamalara sınırlama getirildi. Yargıtay bu sınırlamayı durdurunca sınırlama kaldırılmış ama Milli Eğitim Bakanlığı 2012 yılında bir yönetmelikle kısıtlamayı tekrar geri getirmiştir. Halk ise bu bayramı coşkuyla kutlamaya devam edince bayram tekrar kutlanmaya başlanmıştır.
Bu bayram dünyaya örnek olan bir bayramdır. Ne mutlu bu bayramı bizlere armağan eden atalarımıza. Hepsinin ruhları şad olsun. Minnettarız. Saygılar.
20.Mayıs.2023
Sinan Kahyaoğlu
