Bu hafta Kurtuluş Savaşımızın ilk askeri zaferi olan 1.İnönü Zaferi’ni konuşacağız.1915 yılı zemheri ayında Sarıkamış’ta binlerce askerimizi kara şehit vermiştik. Aradan geçen 6 yıl sonra yine bir zemheri ayında bu sefer İç Anadolu’nun karla kaplı bozkırında kurtuluşumuzun ateşi yandı, emperyalizmin ikinci yenilgiyi tattığı yer oldu. Sürece bakalım.
1919 yılı kongreler yılı olmuştur. Yunanlıların ve diğer düşmanların yaptığı işgallere karşı yurtsever askerlerin örgütlediği Kuva-yı Milliye Kuvvetleri bu yılda direniş göstermiştir. Bu yılın sonunda seçimler yenilenmiş ve 1920 yılı başında Meclisi Mebusan toplanmıştır. Meclisi Mebusan Misakı Milli’yi kabul edince İngilizler 16 Mart’ta İstanbul’u işgal edip Meclisi dağıtmışlardır. Bunun üzerine Mustafa Kemal yeni meclisin Ankara’da toplanacağını ilan etmiştir. Bu arada 18 Nisan 1920 tarihinde İtalya’nın San Remo bölgesinde toplanan İtilaf devletleri Osmanlı ile imzalanacak anlaşmanın taslağını hazırlamışlardır. 22 Nisan 1920 tarihinde Osmanlı hükümetini Paris’e davet ettiler. Ahmet Tevfik Paşa heyeti gitti. 23.Nisan.1920 tarihinde ise Ankara’da TBMM açıldı ve bir hükümet kurdu. Gerekli Dışişlerine Ankara’da yeni bir hükümet kurulduğu iletildi. Paris’e giden Ahmet Tevfik Paşa şartları kabul etmeyerek geri döndü. İtilaf devletleri anlaşmayı kabul ettirmek için 21 Haziran’da Yunan ordusunu ileri harekata geçirdi.
23 Nisan’da açılan TBMM hükümeti hemen orduyu düzenlemeye başladı. Çünkü gelecek saldırılara Kuvayı Milliye ile direnmek mümkün değildi.21 Haziran’da ileri harekata geçen Yunan ordusu 30 Haziran’da Balıkesir’i, 8 Temmuz’da ise Bursa’yı işgal etti. Amaç Osmanlı hükümetini anlaşmaya razı etmekti. Bu planları işe yaradı ve Osmanlı hükümeti Damat Ferit başkanlığında yeni bir heyet yolladı. Bu heyet 10 Ağustos 1920’de Sevr anlaşmasını imzaladı. Bu antlaşmayı Ankara hükümeti kabul etmedi. Bu sefer Yunan ordusu tekrar ileri harekata yönlendirildi.
Bu arada düzenli orduya katılmak istemeyen Çerkez Ethem isyan etmişti. Yeni kurulan ordu bu isyan ile uğraşmaktaydı. Yunan kuvvetleri Bursa’dan İnegöl’e geldiler ve oradan Mezit boğazından Bozüyük kırına çıktılar. Bu arada 30 Haziran’da işgal edilen Balıkesir’den ayrılan yurtseverlerin bir kısmı Ankara’ya ulaşmışlardı. Bunların içinde İbrahim Ethem Bey de bulunuyordu. Ankara hükümeti İbrahim Ethem Bey’i Demirci’ye kaymakam atadı. Demirci işgal altında değildi. İbrahim Ethem Bey Demirci’ye geldi, göreve başladı. Bu arada Çerkez Ethem kuvvetleri ile bu bölgede direniyordu. İbrahim Ethem Bey, Çerkez Ethem’in adamlarından Parti Pehlivan’ı ikna etti ve isyanın bastırılmasına yardımcı oldu. Parti Pehlivan, İbrahim Ethem Bey’in yanında yer aldı. İbrahim Ethem Bey Demirci Akıncıları teşkilatını kurdu ve mücadeleye başladı. Çerkez Ethem Susurluk çevresinde Yunanlılara sığındı.
Çerkez Ethem sorununu çözen ordu İnönü mevzilerinde Yunan ordusunu karşıladı. Daha önce İsmet Paşa, Garp Cephesi Komutanlığına atanmıştı. İsmet Paşa, Yunan ordusunu İnönü mevzilerinde karşıladı ve ilk çarpışmalar 6 Ocak1921 tarihinde başladı. Bozkırın ayazında çarpışmalar 11 Ocak’a kadar sürdü. Yunan ordusu başarılı olamayacağını anlayınca geri çekilmek zorunda kaldı. Böylece ilk zaferimizi kazandık.
1699 Karlofça anlaşması ile başlayan geri çekilme burada durduruldu. İtilaf devletleri Sevr anlaşmasının uygulanamayacağı anladı. Bu zaferimizden sonra 20 Ocak 1921 tarihinde yeni bir anayasa kabul edildi. TBMM’ne güven geldi. Askere alma işi düzenlendi ve vergi sistemi düzene konuldu. Sovyetler Birliği ile Moskova antlaşması imzalandı ve doğu sınırları güvenlik altına alındı. Bu durumu gören İtilaf devletleri Londra’da bir toplantı düzenleyip Sevr anlaşmasını biraz yumuşatmak istediler. Ankara hükümetini Londra’ya davet ettiler. Londra görüşmelerinden bir sonuç çıkmadı.12 Mart 1921 tarihinde İstiklal marşımız kabul edildi. Tüm bu gelişmeler üzerine İtilaf devletleri Yunan ordusunu tekrar teşvik ettiler ve Mart ayı sonunda 2.İnönü Savaşı oldu. 2.İnönü Zaferimizi kazandık.
Bugün Bozüyük yöresinde dolaşırsanız orada şehitlikler görürsünüz. Durun ve ziyaret edin. O yiğitler sayesinde bugün özgürce bu ülkede yaşıyoruz. Hepsine minnettarız. Ruhları şad olsun. Saygılarımla.
8 Ocak 2023
Sinan KAHYAOĞLU
